زمان مطالعه: 4 دقیقه ظرف شستن، جارو کردن و پاکسازی اطراف سنگرها از کارهایی است که بچه‏ها در انجام آنها از یکدیگر سبقت می‏گیرند و دیواره‏ی ایثار خود را جلا می‏دهند. اینجا هر کس روحیه‏اش بیشتر باشد، بهتر دوام می‏یابد. محیط خسته کننده است و امکان دارد طی یک ماه فقط همین چند سنگر و این محیط تکراری و مشکوک رو به رو (سمت

زمان مطالعه: 3 دقیقه بچه‏ها هم متوجه جریان شده‏اند و از هم اکنون خود را آماده‏ی برگشت می‏کنند. آخرین مهرها ساخته می‏شود. وسایل شخصی جمع آوری می‏شود و نواقص سنگر بر طرف می‏شود. می‏خواهند یک سنگر مرتب و خوب را تحویل نیروهای بعدی بدهند. از آب و جاروی بعد از ظهر هم غافل نمی‏شوند. ولی همه‏اش این گونه نیست. غروب اینجا هم سنگین است.

زمان مطالعه: 4 دقیقه ساعت 11 شب است و اضطراب و ناآشنایی با منطقه از چهره‏ی نیروهای گردان جدید مشهود است. از تویوتا پیاده می‏شوند و خیلی سریع به داخل سنگرها می‏روند، در حالی که نیروهای قدیمی به آرامی، بیرون سنگر ایستاده و سنگرها را خالی کرده‏اند. هیچ دلهره‏ای هم ندارند. 30 روز در این منطقه بوده‏اند و از اوضاع باخبرند. صدای شلیک چند

زمان مطالعه: 5 دقیقه راست می‏گویند، بچه‏ها باید بیشتر کار کنند و بهانه دست دشمنان و دوستان نادان ندهند. به همین خاطر ساعتها در مجتمع می‏نشینند و به طور خصوصی با معلمها درس می‏خوانند. موفقیتشان هم خوب است. خصوصا نیروهایی که به مرخصی نمی‏روند، وقت زیادی دارند. وقتی در خط پدافندی هم بودند، یک بار مجتمع به سراغ آنها آمده و کتاب و نوشت

زمان مطالعه: 2 دقیقه یک بار دیگر اعزام، همراه سایر نیروها، با سرود آهنگران، پرچمهای افراشته، پیشانی بندهای قرمز و سبز «یا مهدی ادرکنی«، «یا حسین کربلا» و «یا فاطمة الزهرا» زنان به بدرقه آمده‏اند. زنانی که کودکان خردسال را به آغوش می‏کشند. مادران پیری که به سختی راه می‏روند. چادر بهترین دستمال اشک است. اشک جدایی و فراق. اشک هجران و عروج. بوی

زمان مطالعه: 6 دقیقه یکبار دیگر در پشت همین سنگرها و در زمینی که شبیه خاکستر است، نیروها با یکدیگر وداع می‏کنند. چهره‏ی یکدیگر را از خاطره حذف. با هر چه تعلق خاطر است خداحافظی می‏کنند. در این لحظه‏های آخر باید از محبت دوست و همرزم و همسنگر و بسیجی‏ها هم گذشت. باید با آنها خداحافظی کرد. محبت آنها هم مانع پرواز می‏شود. هر