قدرت نظامى ابزارى است براى تأمین و حفظ منافع ملى، گروهى و یا حتى شخصى. عوامل مؤثر در شکل گیرى آن، به دو بخش مادى (فیزیکى) و معنوى (غیرفیزیکى) تقسیم مىشوند. (1) در عوامل مادى، صحبت از ابزار و تجهیزات جنگى و نحوهى به کارگیرى و استفادهى بهینه آنها متناسب با وضعیتهاى مختلف است. در عوامل معنوى، توجه عمده به روحیات، انگیزهها، دانش و آگاهى به عنوان عوامل برترىساز و مؤثر در عوامل فیزیکى و روند جنگ مىباشد.
نوع تجهیزات، حاصل تجربهها، دانش و بینشى است که از تاریخ تحولات تجهیزات نظامى، تکنولوژى، شرایط فیزیکى، مکانى و موقعیتها به دست مىآید. عوامل معنوى نیز به طور مستقیم از جهان بینى و اعتقادات شخص ناشى مىگردد.
امیرالمؤمنین على (ع) در هر دو جنبه، صاحب اندیشه و سیاستهاى خاصى بودند که پرداختن تفصیلى به همهى آنها طبعا مستلزم فرصت و تحقیقى وسیعتر مىباشد. (2) اما از آنجا که مبانى استراتژى فرهنگى، شاکلهى
اصلى رفتارهاى انسان در ابعاد مختلف از جمله استراتژى نظامى است، نیازمند نگاهى هر چند اجمالى به اندیشه و استراتژى امام در مسایل نظامى هستیم تا بتوانیم نوع و کیفیت ظهور مبانى استراتژى فرهنگى در استراتژى نظامى، سیاستها و خط مشىهاى حضرت (ع) را دنبال کنیم.
مطالعهى اهداف، توصیهها و سیاستهایى که در شکل گیرى عملیات نظامى دنبال مىشوند، راهى است که از طریق آن، مىتوان به اندیشهها و لایههاى فکرى و اعتقادى فرمانده و رهبر نظامى عملیات پى برد.
وقایعى که منجر به درگیرىهاى نظامى پراکنده و یا گسترده در مدت زمامدارى حضرت على (ع) گردید، در سه مقولهى ناکثین، قاسطین و مارقین یاد مىشود. (3).
1) رک: فصل اول، بخش فرهنگ و قدرت نظامى.
2) براى مطالعه بیشتر در این زمینه به منابع زیر مراجعه گردد: الاستراتیجیة العسکریة عند الامام على علیهالسلام، محمد بستانى، ناشر سازمان تحقیقات خودکفایى بسیج، جهاد از دیدگاه امام على علیهالسلام، عباسعلى عمید زنجانى، ناشر وزارت ارشاد اسلامى، جهاد در اسلام، محمدتقى جعفرى، دفتر نشر فرهنگ اسلامى، سیاست نظامى امام على علیهالسلام، اصغر قائدان، نشر فروزان، تفکر سیاسى و دفاعى بسیج با نگرشى در نهجالبلاغه، منصورى لاریجانى، سازمان تحقیقات خودکفایى بسیج، درسهایى از نهجالبلاغه (فرمان امام على علیهالسلام به مالک اشتر(، فاضل لنکرانى، نشر شکورى.
3) »الا و قد امرنى الله بقتال اهل البغى و النکث و الفساد فى الارض فاما الناکثون فقد قاتلت و اما القاسطون فقد جاهدت و اما المارقة فقد دوخت.«، نهجالبلاغه، خطبهى 192، فرازهاى 112 و 13.
