ابنخلدون یکى از علل افول تمدن و فرهنگ اسلامى را از بین رفتن «عصبیت» یعنى از بین رفتن حس همبستگى، قومى در میان مسلمانان و شیوع بىتفاوتى و «اباحهگرى» در مسائل و ضوابط اسلامى مىداند. (1) عوامل زیادى در عصبیت یک ملت دخیل هستند، اما آن چه که از نظر فرهنگى قابل توجه است، رواج و یا ترویج اباحهگرى در میان مسلمانان مىباشد. اباحه در لغت به معنى مباح کردن و جایز شمردن در مقابل خطر و تحریم است و در اصطلاح به سهلانگارى اخلاقى در رفتارهاى شرعى و عرفى اطلاق مىشود. چنان چه بعضى از فرق، غلاة و متصوفه را به خاطر این که مىگفتند: «مقصود از حرام و حلال که در قرآن آمده است، تبرى و بیزارى از دشمنان امام و دوستى و تولاى آنها مىباشد،» متهم به اباحهگرى مىکردند. (2) تعصب به رفتارها و الگوهاى مشروع در جامعه و پایبندى به تمسک آنها از عوامل جاودانگى یک تمدن و فرهنگ شمرده مىشود. (3).
1) کاظمى، علىاصغر، روزنامهى کیهان 6 / 9 / 80. و نقش قدرت در جامعه و روابط بینالملل، قومس، 1369، ص 115.
2) مشکور، محمد جواد، تاریخ مذاهب اسلام، انتشارات اشراقى، چاپ چهارم 1367، ص 184.
3) ترابى، مبانى جامعه شناسى، تبریز انتشارات اقبال، 1341، ص 137.
