پیروزی عملیات خیبر بیش از همه، منافع قدرتهای بزرگ و در رأس آنها منافع دولت امریکا را تهدید میکرد. مهمترین نگرانی در محیط بیرونی آن بود که احتمال شکست نظامی عراق همچنان وجود داشت؛ زیرا پس از عملیات رمضان تا بعد از عملیات والفجر 1، دیوار دفاعی مستحکم و پر مانع عراق و خنثی کردن تاکتیکهای ایران – که مانع پیروزی ایران در عملیاتهای بزرگ شد – این اطمینان را به وجود آورده بود که ارتش عراق قادر است حملات ایران را دفع کند، لیکن ابتکار جدید ایران که دور از ذهن نظامیان و کارشناسان نظامی عراق بود، این باور و اطمینان را متزلزل کرد. از این رو، عمدهترین نگرانی امریکاییها احتمال شکست عراق بود. رادیو امریکا در این باره گفت:
»امریکا خواستار پیروزی هیچ طرفی نیست و حل جنگ را از راه گفتوگو ترجیح میدهد. اما برخی کارشناسان معتقدند که عراق روز به روز آسیبپذیرتر میشود و امریکا دلواپس آن است که عراق جنگ را ببازد.» (1).
برژینسکی، مشاور امنیتی رئیس جمهوری سابق امریکا نیز گفت:
»شکست عراق در این جنگ، منافع امریکا را به خطر میاندازد و کشورهای خلیج فارس از جمله کویت، قطر، بحرین و عربستان سعودی را فورا تحت تأثیر قرار خواهد داد. امروز اوضاع خاورمیانه به ویژه منطقه خلیج فارس غیر قابل پیشبینیترین حالت را دارد و نگران کننده است.» (2).
همچنین، جرج بوش معاون رئیس جمهور امریکا در سخنان خود خطاب به کمیته روابط امریکا و اسرائیل نگرانی عمیق خود را از چشمانداز پیروزی ایران ابراز کرد:
»در صورتی که ایران در این نبرد به پیروزی دست یابد، برآیند این تهدید نسبت به کشورهای حوزه خلیج فارس و تمامی منطقه، تا آن حدی عظیم خواهد بود که منطقه تاکنون شاهد آن نبوده است.» (3).
بر پایه این تشویش و نگرانی که نتیجه سیاستهای کلی امریکا در منطقه و در مقابله با جمهوری اسلامی بود، خطر ایران آن چنان بزرگ جلوه داده شد تا امریکا بتواند، بر خلاف گذشته، تعهد خود مبنی بر حمایت از عراق را علنی کرده و کمک به حکومت عراق و آمادگی امریکا برای رویارویی با تحولات احتمالی در منطقه خلیج فارس را مطرح سازد. شبکه تلویزیونی سی.بی.اس امریکا گزارش داد:
»امریکا اطلاعاتی را که از طریق ماهوارههای شناسایی خود دریافت میکند، در اختیار عراق قرار میدهد تا پیشبینی تهاجمات ایران امکانپذیر باشد. به گفته رادیو بی.بی.سی دولت ریگان ظاهرا تصمیم گرفته است بیش از پیش، در این جنگ، طرف عراق را بگیرد؛ زیرا کشورهای عرب، وی را متقاعد ساختهاند که پیروزی ایران عواقب فاجعهآمیزی بر تعادل منطقه خواهد داشت.» (4).
اقدام دیگر امریکا، دیپلماسی فعال منطقهای است. پس از بروز شکست عراق، رامسفلد و ریچارد مورفی، از جمله مقامهای امریکایی بودند که با سفر به کشورهای منطقه و گفتوگو درباره جنگ ایران و عراق، خطر شکست عراق را با مقامهای حکومتی این کشورها در میان گذاشتند. مورفی، معاون وزیر خارجه امریکا درباره سفر خود و دیدار از کشورهای عربی منطقه خلیج فارس گفت:
»اوضاع کنونی منطقه متشنج و توأم با خطر و تهدید است و مناسب است که اقدام به اجرای مذاکرات دائم و پیوسته جهت بالا بردن سطح آمادگی به منظور مقابله با هر گونه اوضاع استثنایی که احتمال
بروز آن هست، داشته باشیم.» (5).
روزنامهی امریکایی والاستریت ژورنال نیز نوشت:
»ریگان که از تضعیف تدریجی عراق در جنگ با ایران دچار هراس شده است، دستور تهیه طرحهای جدیدی را به منظور تقویت عراق در جنگ با ایران به دستیارانش صادر کرده است. به گفته مقامهای امریکایی، در پی این دستور مخفی ریگان که اخیرا به امضا رسیده است، دولت ریگان هیئت عالی رتبهای را به کشورهای حوزه خلیج فارس اعزام کرده است. این هیئت که ریاست آن را ریچارد مورفی، معاون وزارت خارجه امریکا، به عهده دارد و از پادشاهی سعودی، شیخنشین بحرین و عراق دیدار خواهد کرد، مأمور تهیه طرحهای سفارش شده ریگان است. به توصیه ریگان، نقش وزارت خارجه امریکا در تهیه طرحهای جدید، چارهاندیشی در مورد جلوگیری از سقوط صدام است. و این احتمالا از طریق متقاعد ساختن اردن و فرانسه برای ارسال مقادیر بیشتری تسلیحات نظامی به عراق، میتواند انجام پذیرد.» (6).
و بالاخره تأکید مجدد بر جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات، اقدام دیگر امریکا برای تحت فشار قرار دادن جمهوری اسلامی به منظور پذیرش صلح تحمیلی و در نتیجه حمایت از عراق بود. دولت ریگان از کشورهای اروپایی و سایر کشورها درخواست کرد که از فروش سلاح به ایران خودداری کنند. علاوه بر این، امریکاییها به طور غیر مستقیم به عراق یادآور شدند که از نیروی هوایی خود بیشتر استفاده کند و دامنه جنگ را به پشت جبهه و مناطق غیرنظامی گسترش دهد تا از این طریق، مواضع ایران تعدیل شود. جیمز پلاک، معاون وزارت خارجه امریکا در خاورمیانه نیز این موضوع را چنین عنوان کرد:
»اگر احتمال شکست عراق در این جنگ وجود داشته باشد دولت بغداد احتمالا با بمباران گسترده مواضع غیرنظامی، از بروز این شکست جلوگیری خواهد کرد.» (7).
1) خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، 25 / 1 / 1363.
2) مأخذ شماره 31، ص 11.
3) خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، 22 / 1 / 1363، ص 48.
4) روابط عمومی فرماندهی کل سپاه پاسداران، عملیات خیبر و پیامدهای جهانی آن، 1363، ص 6.
5) خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، 31 / 1 / 1363، ص 2.
6) خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، 24 / 1 / 1363.
7) خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه گزارشهای ویژه، 19 / 1 / 1363، ص 33.
