بعد از دو شکست پیدرپی و سنگین ارتش عراق در دو عملیات ثامنالائمه (ع) و طریقالقدس، انتظار میرفت تغییراتی در رویکرد محافل سیاسی و خبری در انعکاس اخبار مربوط به جنگ و تواناییهای جمهوری اسلامی ایران مشاهده شود، اما در موضعگیری رسانههای منطقه و غرب تغییری صورت نگرفت و جنگ روانی و تبلیغاتی علیه جمهوری اسلامی ادامه یافت و حتی سناریوهای جدیدی برای تضعیف و در انزوا قرار دادن ایران طرحریزی کردند. از جمله متهم کردن ایران به پرورش تروریسم و دخالت در امور کشورهای منطقه. در این خصوص وزارت کشور دولت بحرین با انتشار بیانیهای خبر از دستگیری تعدادی افراد مسلح از اتباع کشورهای عربی و ایران داد که قصد خرابکاری داشتهاند. در این بیانیهی سؤال برانگیز بدون آن که ذکری از افراد دستگیر شده و نام سایر کشورها برده شود، صرفا به ایران اشاره شده و حتی تأکید شده که افراد گروه فوق در ایران آموزش تروریستی میدیدند. بدین ترتیب سوژه مناسبی برای تحتالشعاع قرار دادن پیروزیهای ایران و شکست عراق و همچنین تحریک احساسات و افکار عمومی مردم کشورهای منطقه علیه جمهوری اسلامی ایران تدارک دیده شد. در پی آن رادیو اسرائیل نیز گفت:
»دولت بحرین اقدام حکومت جمهوری اسلامی ایران را مبنی بر اعزام تروریست به آن کشور به شدت مورد اعتراض قرار داد.» (1).
آسوشیتدپرس نیز در گزارشی به نقل از نشریات بحرین گزارش داد که بازداشت شدگان اعتراف کردند که برای انجام دادن اقدامات خرابکارانه ضد بحرینی، در ایران تعلیم دیدهاند. (2) همچنین رادیو لندن به نقل از نشریات عربستان گفت:
»عربستان هدف جوخههای تروریستی است که در ایران آموزش دیدهاند.» (3).
حتی گروه تروریستی سازمان مجاهدین خلق (منافقین) که رهبر و تعدادی از اعضای ارشد آن به تازگی از فرانسه رانده و به عراق عزیمت کرده
بودند، همسو با تبلیغات کشورهای عرب و غرب با انتشار بیانیهای ادعا کردند که حکومت ایران گروههای تروریستی تربیت میکند و آنها را به نقاط مختلف از بیروت تا پاریس میفرستد. (4) به رغم واکنش مقامهای تهران و برخی سفیران ایران در کشورهای منطقه به این تلاشهای تبلیغاتی و اعلام اینکه این داستان ساختگی است و تصریح کردند که دولت ایران هیچ دخالتی در این دسیسهها نداشته و ندارد و همه اینها برای خنثیسازی پیروزیهای ایران و شکست نیروهای عراقی صورت گرفته است اما موج تبلیغاتی با شتاب و شدت فراوانی علیه جمهوری اسلامی ادامه یافت و حتی وزیر کشور بحرین اعضای شورای همکاری خلیج فارس را دعوت به تشکیل نیروی واکنش سریع کرد که بیدرنگ کشورهای عربستان و کویت از آن استقبال کردند. وزیر کشور عربستان نیز در اظهاراتی ایران را متهم به خرابکاری در بحرین کرد و گفت:
»ما از مدتها پیش از این مطلب اطلاع داشتیم لذا مایلم اعلام کنم که پادشاهی سعودی همواره با تمام قدرت امنیت و ثبات بحرین را حفظ خواهد کرد.» (5).
در پی انتشار این سناریو، موضوع قوت گرفتن دخالت امریکا در امور ایران و تلاش این کشور برای تشکیل نیروی واکنش سریع، محور بحث محافل سیاسی و نظامی و از عنوانهای اصلی خبر رسانهها شد.
روزنامه ساندی تایمز چاپ لندن از طرح سری امریکا برای مداخله نظامی در سرزمینهای جنوب ایران و کشورهای دیگر نظیر پاکستان، ترکیه، کشورهای خلیج فارس و… در صورت لزوم خبر داد. مفسر ساندی تایمز یادآورد شد که امریکا زمانی این طرح را به اجرا میگذارد که پرزیدنت ریگان اوضاع را تا حد کافی خطرناک بداند (6).
فرمانده نیروهای واکنش سریع امریکا نیز اعلام کرد که به ستاد مشترک ارتش امریکا پیشنهاد داده است تا در یکی از کشورهای عربی یک مرکز فرماندهی دائمی برای نیروی واکنش سریع ایجاد شود. وی گفت در این مرکز 200 افسر فعالیت خواهند کرد. ضمن آنکه پیشنهاد تأسیس هفت پایگاه نظامی در پنج کشور مختلف منطقه تأکید شده است (7).
به رغم همهی این تلاشها، پیروزی رزمندگان اسلام چنان مهم بود که رسانهها نتوانستند آن را کتمان کنند، لذا با گذشت چند روز از عملیات، به صورت بسیار کمرنگ و دو پهلو به درج اخبار پیروزیهای ایران پرداختند. خبرگزاری فرانسه آزادسازی بستان را نشانه بروز شکاف در جبهههای مختلف عراق ذکر کرد و گفت:
»این یک واقعیت است که تصرف بستان (که بغداد آن را تکذیب کرده است) در 12 کیلومتری مرز ایران و عراق و پیشروی ایران در این منطقه، اهمیت استراتژیک و روانی بسیاری دارد زیرا، اولا بستان نزدیکترین شهر ایران به مرز عراق است، در ثانی اگر قوای ایران (چنانکه ادعا میکنند) در این منطقه موضع بگیرند خطوط جبهه عراقی به دو نیم تقسیم میشود.» (8).
رادیو لندن نیز با بیان ادعای عراقیها در ابتدای گزارش خود، سعی کرد پیروزی ایران را موقتی جلوه دهد. گزارش این رادیو چنین است:
»عراقیها میگویند که ایرانیان تلفات سنگینی دادهاند، اما تا پریروز دولت ایران میگفت به بزرگترین پیروزی جنگ دست یافته است.» (9).
رادیو امریکا نیز بدون اشاره به اهمیت پیروزی ایران گفت:
»مقامات مسئول عراقی اقرار کردند که نیروهای ایرانی دست به حملهای در منطقه بستان زدهاند ولی نگفتند که مطمئنا میتوانند جلو این حمله را بگیرند.» (10).
خبرگزاری کویت هم با استناد به گزارش یک فرمانده عراقی و به نقل از تلویزیون بغداد گزارش داد:
»ارتش عراق در این درگیریها ضایعات فراوانی به نیروهای ایران وارد کرده و برتری خود را در این منطقه نشان داده است…. زیرا با اجرای یک ضد حمله توانسته تانک و سربازان ایرانی را از هم بپاشد و تعداد زیادی از سربازان ایرانی را به اسارت بگیرد.» (11).
گزارش خبرگزاری فرانسه نیز از عملیات طریقالقدس چنین است:
»برای یک خارجی بسیار مشکل است تا نظر درستی راجع به
آنچه از هشت روز قبل در صحنه جنگ میگذرد، بدهد. مقامات رسمی عراق در این مورد سکوت کردهاند و وسائل خبری اطلاعات کمی را در اختیار میگذارند. چنین معلوم است که جنگ سختی در اطراف سوسنگرد در جریان است ولی هیچ چیز خبرهای ایران مبنی بر عقب راندن نیروهای عراقی تا امروز را تأیید نمیکند.» (12).
این خبرگزاری در حالی که در خبر مذکور سعی در غیر واقعی جلوه دادن گزارشهای ایران دارد، در گزارش دو روز بعد خود اعلام کرد:
»بنا به اظهار ناظران نظامی، عراقیها به شدت مقاومت میکنند و تاکنون به طور موقت توانستهاند جلوی پیشروی ایران را بگیرند.» (13).
خبرگزاری فرانسه پس از آشکار شدن پیروزی ایران در عملیات طریقالقدس، این موفقیت را موجب ایجاد ابهام بیشتر در سرنوشت جنگ اعلام کرد:
»در حدود دو هفته نیروهای ایرانی در ناحیهی مرکزی مرز سوسنگرد تا مرز پیش رفتهاند. این حادثه بزرگی است، زیرا نوار تصرف شده توسط عراقی در طول نوار مرزی، قطع شده و خاک عراق در ناحیه العماره عملا آسیبپذیر شد…. (تأثیر این پیروزی) سرانجام جنگ را کمتر قابل پیشبینی میکند زیرا طرفین همچنان امتیازهایی را در دست خواهند داشت.» (14).
روزنامه هرالدتریبون چاپ لندن نیز نه تنها اخبار پیروزیهای ایران را مبهم تلقی میکند، بلکه بیشتر به برتری نیروهای عراقی و کمک کشورها به عراق و خریدهای تسلیحاتی این کشور به عنوان نقطه قوت اشاره کرده و نوشته است:
»تأیید و یا تکذیب گزارشهای طرفین درگیر درباره عملیات نظامی خویش به هیچوجه امکانپذیر نمیباشد، زیرا نه تنها حکام جمهوری اسلامی بلکه رهبران عراق نیز از عزیمت خبرنگاران خارجی بیطرف جلوگیری میکنند. با این همه، منابع آگاه تأکید کردهاند که ظرف چند هفته گذشته قدرت نیروی هوایی عراق در مقایسه با ماههای نخست جنگ افزایش یافته است و به همین دلیل
جنگندههای عراقی در فاصلهای کمتر از سه هفته چند بار پایگاههای حساس جنوب ایران را بمباران کردهاند.«
به نوشته هرالدتریبون دولت فرانسه اخیرا 25 فروند جنگنده میراژ در اختیار عراق قرار داده است. گزارشهای تأیید شده ثابت میکند که دولت شوروی نیز ارسال سلاحهای سنگین به رژیم بغداد را از سر گرفته است. گزارشگر نشریه هرالدتریبون افزوده است:
»در حال حاضر حدود 200 هزار مایل مربع از سرزمین ایران در اشغال نیروهای عراقی است و گفته میشود که ارتش عراق امکانات وسیعی را از جمله بسیج دو میلیون نفر برای مبارزه علیه جمهوری اسلامی در اختیار دارد… با توجه به اعلامیههای ضد و نقیض جمهوری اسلامی و عراق، به هیچوجه نمیتوان سرنوشت جنگ دو کشور همسایه را پیشبینی کرد به ویژه که چند کشور عربی آمادگی خود را برای کمک مالی به عراق اعلام کردهاند. به عنوان مثال به زودی کویت، عربستان سعودی، امارات متحده عربی هر یک مبلغ دو میلیارد دلار در اختیار رژیم بغداد قرار خواهند داد.» (15).
خبرگزاری فرانسه نیز با اشاره به تغییر رویکرد شوروی در مورد جنگ ایران و عراق، گزارش داد:
»شوروی که از ابتدای جنگ اعلام بیطرفی کرده بود، اکنون از موضع خود خارج شده و جانب عراق را گرفته است. به طوری که هواپیماهای عظیم آنتونوف 22 با ظرفیت مفید هشتاد تن و تنها هواپیمای قابل حمل تانکهای تی 26 و تی 72، که در پل هوایی جنگ اکتبر 73 مصر و در سال 1979 در افغانستان درخشیده بودند، اکنون در آسمان عراق دیده میشوند. بر اساس اظهارات ناظران متخصص، این هواپیماها سریعا برای ارتش عراق وسایل سنگین ضروری برای ضد حمله را حمل میکنند. علاوه بر این، بنا به گزارش منابع دیپلماتیک، شوروی تحویل میگهای 52 به عراق را تسریع کرده و همچنین تحویل تانکهای تی 62 و تی 72 را از سر گرفته است.» (16).
1) خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارشهای ویژه، نشریه شماره 269، 24 / 9 / 1360، ص 22.
2) خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارشهای ویژه، نشریه شماره 270، 25 / 9 / 1360، ص 12.
3) همان، ص 20.
4) خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارشهای ویژه، نشریه شماره 29 / 9 / 1360،274، ص 14.
5) خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارشهای ویژه، نشریه شماره 275، 30 / 9 / 1360، ص 9.
6) خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارشهای ویژه، نشریه شماره 268، 23 / 9 / 1360، به نقل از رادیو مسکو.
7) مأخذ 39، ص 9.
8) خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارشهای ویژه، نشریه شماره 255، 10 / 9 / 1360، ص 3.
9) مأخذ شماره 7، ص 11.
10) مأخذ شماره 7، ص 12.
11) مأخذ شماره 9، ص 2.
12) مأخذ شماره 9، ص 13.
13) خبرگزاری جمهوری اسلامی، گزارشهای ویژه، نشریه شماره 264، 19 / 9 / 1360، ص 3.
14) مأخذ شماره 41، ص 449.
15) مأخذ شماره 34، ص 25.
16) مأخذ شماره 46، ص 13.
