ارسطو و بعضى دیگر از حکماى قدیم انسان را داراى سه قوه عاقله، و غضبیه مىدانند. از نظر آنها وجود قوه غضبیه در انسان و حیوان امرى لازم است و موجب حفظ
و حراست انسان از خطرات و دشمنان مىشود. اما موضوع مهم این است که انسان این قوه را در کنترل قواى عقلانى داشته باشد تا از حد و حریم خود خارج نشود و خصلت بهیمى نیابد.
عقل سلیم و نیز هدایت تشریعى و وحى حدود و ثغور استفاده از این قوه را مشخص مىکند. خداوند نیز داراى صفت رحمت و غضب است و البته رحمت او بر بندگان بسیار گستردهتر از غضب است. در سوره حمد که در شبانه روز 34 بار بطور واجب تکرار مىکنیم همواره از خداوند مىخواهیم که ما را به راه مستقیم هدایت کرده و از شر کسانى که بر آنها غضب کرده است حفظ نماید. بنابراین مسلمانان هم با الهام از آیات الهى باید اهل عطوفت و رحمت باشند اما در شرایطى که لازم است باید بر کسانى که خداوند غضب کرده، غضب نمایند. مقابله با سد کنندگان حریم انسانیت و معنویت و ارزشهاى متعالى اگر چارهاى جز غضب و خشم نباشد در جاى خود جایز است، همانطورى که شهیدان نیز از آن غافل نبودهاند. در موضوع فضیلت علماى علم اخلاق با الهام از اخلاق ارسطویى قاعدهاى را بعنوان قاعده وسط و اطراف مطرح کردهاند. از دیدگاه آنان فضیلت آن نیست که همه صفات خوب بطور مطلق کسب شوند بلکه فضیلت حد وسط و معدل بین دو صفت است که یکى افراط و آن دیگرى تفریط است.
فضیلت آن است که انسان بین افراط و تفریط حد وسط را تشخیص دهد و پیدا کردن حد اعتدال از صفات کمالیه است. براساس اخلاق مشائى تهور (بىباکى) و جبن (بزدلى) هر دو صفتى مذموم و مطرود هستند و حد اعتدال و وسط آن یعنى شجاعت (دلیرى) است و فضیلت محسوب مىشود. بنابراین در این دیدگاه انسانى که مىخواهد به کسب فضایل نایل شده و از رذایل بدور باشد باید حریم اعتدال را در نظر بگیرد. تهور و بىباکى یک نوع تندروى محسوب مىشود و بعنوان انحراف از معیار و اعتدال است. یک انسان هیچگاه بدون دلیل و هدف و نتیجه خود را به کشتن نمىدهد و یا به کشتن اقدام نمىنماید و یا بزدل و ترسو نیست که نتواند از خود دفاع کند و دیگران بر او سلطه یابند. چرا که «لن یجعل الله للکافرین على المؤمنین سبیلا» در موضوع شهادت طلبى نیز چنین است. شهیدان راه وسط و فضیلت را بر مىگزینند. شهامت، عزت طلبى، دلیرى، شجاعت، شرافت، حماسهآفرینى و عدم هراس از مرگ از ویژگیهاى شخصیتى آنهاست. بنابراین شهید هم در شجاعت واجد صفت حد وسط است که یک فضیلت محسوب مىگردد و هم در راه فضایل شهید مىشود. کسى که
شجاع نباشد هرگز آرزوى حضور در صحنهاى که نیاز به دلیرى و شجاعت داشته باشد ندارد و حتى اگر در این صحنه حاضر شود توان انجام آنرا ندارد. بنابراین همواره از کسب این فضیلت محروم است. کسى که اهل تفریط است عرضه یا آرزوى حضور در صحنه جهاد و شهادت که مستلزم کسب فضیلت شجاعت است را ندارد. اما کسى که اهل افراط است بخاطر اینکه نمىداند در چه زمان و مکان و موقعیتى باید شهامت بخرج دهد خود را ممکن است به هلاکت افکند. شجاعت به این معنى نیست که یک رزمنده در هر شرایطى خود را به میان دشمن افکند و به قولى بىگدار به آب بزند. شجاعت آن است که انسان با توجه به دلایل و قراین عقلى و شرعى شجاعت بخرج دهد. در فرهنگ اسلامى احتساب شرایط زمان و مکان و موقعیت در بسیارى از امور و بویژه در جنگ و صلح امرى پذیرفته شده است. بنابراین یک مجاهد مسلمان هم دلیر و شجاع است و هم زمان بروز این صفت را تشخیص مىدهد.
