شهادت طلبى از دیدگاه جامعه ‏شناسى

امروزه مبانى نظرى همانند بسیارى از علوم، در جامعه‏شناسى نیز از اصول بنیادین بشمار مى‏رود.

اگر چه عده‏اى در تحلیل مسائل اجتماعى مدعى هستند که نیازى به توجه به نظریه‏ها وجود ندارد. بلکه باید به استراتژى‏ها و راهبردهاى عملى پرداخت اما واقعیت این است که این راهبردها نیز به نوعى متاثر از نظریه‏ها هستند.

البته نمى‏توان تضمین نمود که یک دیدگاه نظرى درباره یک مسئله همواره و در همه جوامع آمارى، کاملا قابل تبیین باشد. حقیقت این است که اگر از نظریه‏ها و دیدگاههاى مختلف به موقع و به جا استفاده شود، موجبات فهم عمیق‏تر، دقیق‏تر، غنى‏تر و کاملترى را از پدیده‏ها، فراهم مى‏نماید. اگر چه ممکن است تاکید هر نظریه‏اى بر روى یک متغیر خاص بیشتر باشد اما توجه به چند نظریه مى‏تواند ما را به فهم و درک کاملتر مسئله، هدایت کند.

یک عالم اجتماعى از نظریه‏ها پیشین استفاده مى‏کند و در صورت تطابق آن با موضوع، هر کدام را که قابلیت بیشترى براى تبیین دارد، بر مى‏گزیند و نیز ممکن است آنها را تکمیل کند یا تغییر دهد و یا ممکن است به تلفیقى از آنها دست یابد اما از آنجا که هر مسئله اجتماعى در زمان و مکان خاصى رخ مى‏دهد، او مجبور نیست فقط به نظریه‏هاى قبلى قناعت کند. پویایى علم جامعه‏شناسى در آن است که ضمن الهام از نظریات پیشین بتواند نظریات جدیدى خلق کند که پاسخگوى نیازهاى جدید نیز باشد. البته باید توجه داشت که بعضى از مسائل، مانند «خودکشى» آنقدر حساس هستند که نمى‏توان آنها را فقط با مطالعات علم جامعه‏شناسى تحلیل کرد.

»خودکشى» یک مسئله چند وجهى و داراى ابعاد معنایى، آمارى، تاریخى، سیاسى، جغرافیایى، مذهبى، فلسفى، روانشناسى، جامعه‏شناسى و رفتارى است و بعد جامعه‏شناسى فقط یکى از ابعاد آن است. بدیهى است موضوع «شهادت طلبى» بسیار پیچیده و عمیق‏تر و ظریف‏تر از «خودکشى» است. چنانکه ما در فصول دیگر کتاب به آنها اشاره خواهیم کرد. ما در مبانى نظرى به تعدادى از تئوریها استناد خواهیم کرد. تعریف ما از تئورى این است که تئورى شناختى است نسبتا کلى که به شیوه‏اى منظم و معین، مجموعه‏اى از مفاهیم و پدیده‏ها و واقعیات مرتبط را قابل فهم و تحلیل و تبیین مى‏سازد. در تئورى با متغیرها و با مفاهیمى روبرو هستیم. که باید تعریف دقیقى از آن ارائه داده شود.

ما در این بخش موضوع «شهادت طلبى» را از منظر برخى از تئوریهاى معروف جامعه‏شناسى از جمله کارکردگرایى، تضاد، مبادله و دیدگاه تفهمى بررسى مى‏کنیم. البته به رغم تصور عده‏اى که مفاهیم و نظریات جامعه‏شناسى را (که خاستگاه آن غالبا غرب و محصول تفکرات غربى است) جهان شمول و در حکم وحى مسلم مى‏انگارند، همه این نظریات و متغیرهاى آن در فرهنگ‏هاى دیگر تعریف شده و پاسخگو نیست، اگر چه نکات مفیدى دارد که به آنها اشاره خواهد شد.