امر به معروف و نهى از منکر، از مهمترین فرایض دینى در جامعه اسلامى به شمار مىرود و یکى از دلائل برترى «امت اسلامى» در قرآن کریم، امر به معروف و نهى از منکر است؛ چنانچه مىفرماید:
کنتم خیر امة اخرجت الناس تأمرون بالمعروف و تنهون عن المنکر و تؤمنون بالله. (1).
»شما بهترین امتى بودید که پدید آمدید؛ زیرا امر به معروف و نهى از منکر مىکنید و به خدا ایمان دارید.»
امر به معروف و نهى از منکر از آن جهت اهمیت دارد که قوام جامعهى دینى بر آن استوار است و ارزشها و فضایل اخلاقى در سایه آن بارور مىشوند و از همه مهمتر، بیانگر نظارت و ارشاد عمومى بر اساس تفکر دینى است. لذا مولاى متقیان على «علیهالسلام» فرمودند:
و ما اعمال البر کلها و الجهاد فى سبیل الله عند الامر بالمعروف و النهى عن المنکر الا کنفثة فى بحر لجى (2).
تمام کارهاى نیکو، حتى جهاد در راه خدا، در برابر امر به معروف و نهى از منکر، همچون قطرهاى (آب دهانى) در برابر دریایى پهناور است.»
بنابراین، اعتقاد کامل انسان به دین و پایبندى به ارزشها در قالب امر به معروف و نهى از منکر جلوه مىکند. منشأ التزام و تعهد انسان، نه قانون است و نه میثاق ملى؛ بلکه اندیشه و اعتقاد دینى است که انسان را به مبارزه علیه مفاسد اجتماعى و منکرات فرا مىخواند. اساسا مسلمان با صفت امر به معروف و نهى از منکر شناخته مىشود و هر کس آن را ترک کند. در واقع دیندار نیست؛چنانچه امام صادق «علیهالسلام» فرمودند:
کل من لم یحب على الدین و لم یبغض على الدین فلا دین له (3).
»هر کس که براى دین محبت نورزد و براى دین خشمگین نگردد، در واقع او دین ندارد.»
بنابراین، در امر به معروف و نهى از منکر، مصالح دین مطرح است که با مصالح
عموم پیوند خورده است؛ یعنى، کسانى که دین را به عنوان برنامهى زندگى برگزیدهاند. و حکومت دینى تشکیل دادهاند، باید با تمام توان خود در نشر و تحکیم ارزشها و احکام دینى تلاش کنند. چنانچه امام باقر «علیهالسلام» فرمودند:
ان الامر بالمعروف و النهى عن المنکر سبیل الأنبیا و منهاج الصلحا فریضة عظیمة بها تقام الفرائض و تأمن المذاهب و تحل المکاسب و ترد المظالم و تعمر الأرض و ینتصف من الأعداء و یستقیم الأمر. (4).
»امر به معروف و نهى از منکر، راه پیامبران و طریقهى صالحان است. فریضهى بزرگى است که به سبب آن دین برپا، راهها امن، کسبها حلال، مظالم بازگردانده، زمین آباد، حق از دشمنان گرفته مىشود. و حکومت دینى تحکیم مىیابد.»
اینک بسیج به عنوان سالمترین نماد حکومت دینى، مسؤولیت اصلاح و هدایت عمومى جامعه را به عهده دارد و باید با حرکت صحیح و رعایت حدود الهى، ریشههاى فساد در جامعه را قطع و زمینه را براى تحقق آرمانها و ارزشهاى الهى مساعد نماید. به عبارت دیگر، بسیج باید داعى خیر و دافع شر باشد و اگر این فرایند و را، عمومى و فراگیر نماید، همه چیز اصلاح خواهد شد؛ چنانچه امام راحل (ره) فرمودند:
»امر به معروف و نهى از منکر، دو اصلى است در اسلام که همه چیز را مىخواهد اصلاج کند؛ یعنى، با این دو اصل مىخواهد تمام قشرهاى مسلمین را اصلاح بکند. به همه مأموریت داده؛ به همه؛ به تمام افراد زیر پرچم (اسلام) مأموریت داده که باید وادار کنید همه را به کارهاى صحیح و جلوگیرى کنید از کارهاى فاسد.» (5).
بنابراین، تبلور حیات و حضور فرهنگى بسیج، امر به معروف و نهى از منکر است و هر بسیجى با این خصیصه شناخته مىشود. او باید چون رودى مواج و پرخروش حرکت کند و موانع را درهم بکوبد تا آب زلال معارف اسلامى را به کام تشنگان برساند. در این فرایند مهم، او باید پیامبر گونه عمل کند؛ یعنى، انکار و انذارش باید آمیخته به رحمت و مهربانى باشد و در برابر عاملان اصلى فساد و
خیانت اجتماعى، کمترین نرمشى از خود نشان ندهد؛ ولى فریب خوردگان و اغفال شدگان را با موعظه و برخورد محبتآمیز به آغوش پرمهر اسلام بکشاند و به بازپرورى آنان بپردازد. امام راحل (ره(، موعظه و رأفت اسلامى را به عنوان مهمترین صفات آمران به معروف و ناهیان از منکر مىدانستند:
»سزاوار است که آمر به معروف و ناهى از منکر، در امر و نهى و مراتب انکارش، مانند پرشک معالج مهربان و پدر باشفقت که مراعات مصلحت مرتکب را مىنماید، باشد و انکارش لطف و رحمت براى او خصوصا و براى امت عموما، باشد و قصدش را فقط براى خداى متعال و رضایت او قرار دهد و این کارش را از آلودگیهاى هواهاى نفسانى و اظهار بزرگى خالص نماید و نفس خودش را منزه نداند و براى آن، بزرگى یا برترى بر مرتکب نبیند.» (6).
بنابراین امر به معروف و نهى از منکر، نشانهى حیات دینى و قوام جامعهى اسلامى است. بر همهى مسلمانان، بویژه بسیجیان عزیز فرض است که با همهى توان علمى و فرهنگى خویش، بنیاد فرهنگ دینى را حفظ کنند و در پاسدارى از ارزشهاى الهى، لحظهاى درنگ را جایز ندانند؛ زیرا سهلانگارى خطر، فراموشى این فریضهى عظبم و الهى را در پى خواهد داشت. در صورت ترک و فراموشى این رسالت مهم، تبهکاران و دشمنان دین و عدالت پا به میان خواهند گذاشت و نه تنها ارزشها و فضایل دینى را، یک شبه بر باد هوس و خواهشهاى نفسانى خود مىسپارند؛ بلکه بر سرنوشت جامعه نیز مسلط مىشوند؛ چنانچه مولاى متقیان فرمود:
لا تترکوا الأمر بالمعروف و النهى عن المنکر فیولى علیکم أشرارکم«(7).
»امر به معروف و نهى از منکر را ترک نکنید که تبهکارانتان بر شما چیره مىگردند.»
به هر حال، جامعهاى که دعوى حکومت دینى دارد و دشمنان مسلح در داخل و
خارج کمر به نابودى آن بستهاند و همواره فرصتها را براى ضربه زدن به اصول و بنیاد اسلام غنیمت مىشمارند، باید بیش از پیش هشیار و مسؤولیت پذیر باشد؛ توقعات و انتظارات دنیوى را کنار بگذارد و فقط براى رضاى خداى متعال دل و جان را به توفان بلا بسپارد و پیوسته از بادهى عشق او سرمست باشد؛ در غیر این صورت و به گفتهى
حافظ:
اگر نه باده غم دل زیاد ما ببرد
نهیب حادثه بنیاد ما ز جا ببرد.
1) سورهى آلعمران، آیهى 110.
2) نهجالبلاغه، حکمت 374.
3) وسایل الشیعه، ج 11، ص 44.
4) وسایل الشیعه، ج 11، ص 395.
5) صحیفه نور، ج 9، ص 195.
6) ترجمهى تحریر الوسیله، ج 2، چاپ اول، ص 321.
7) وسایل الشیعه، ج 11، باب امر به معروف.
