از حملهى جنود غیبیهى الهى، فرستادن ملائکه براى یارى رزمندگان اسلام است؛ چنانچه خداوند متعال آنان را در جنگ بدر یارى کرد:
و لقد نصرکم الله ببدر و أنتم اذلة فاتقوا الله لعلکم تشکرون. اذ تقول للمؤمنین الن یکفیکم ان یمدکم ربکم بثلاثه الاف من الملائکة منزلین. بلى إن تصبروا و تتقوا و یأتوکم من فورهم هذا یمددکم بخمسة الاف من الملائکة مسومین (1).
»بىهیچ تردید، خداوند شما را در جنگ بدر یارى کرد؛ در حالى که شما در مقابل دشمن ضعیف بودید. پس تقوا پیشه گیرید؛ باشد که شکر نعمتهاى او را به جاى آوردید. اى رسول! به یاد آر آن گاه که به مؤمنین گفتى آیا خداوند به شما مدد نفرمود که سه هزار فرشته به یارى شما فرستاد. بلى اگر صبر در جهاد پیشه کنید و پرهیزکار باشید، چون دشمنانتان بر سر شما شتابان و خشمگین بیایند، خداوند براى حفظ و نصرت شما، پنج هزار فرشته را با پرچمى که نشان سپاه اسلام است، به مدد شما مىفرستد«.
در این آیات، خداوند متعال مؤمنان را از نصرت و یارى خود آگاه ساخت و یادآور شد که هر چه تقوا و توکل رزمندگان به خدا بیشتر باشد، امدادهاى غیبى به مراتب بیشتر خواهد شد. نکتهى مهم اوج خدامدارى در متن زندگى مردم است؛ زیرا تنها جایى که انسان مؤمن با همهى توان و نیروى خود به حرکت درمىآید، میدان جنگ و جهاد است. در این جا هم خداوند متعال مىفرماید پیروزى یا شکست را ما مىدهیم تا انسان در هیچ شرایطى، حتى جنگ، هم خود را فارغ از اراده و قدرت خدا
نداند. علامت و نشان نصرت خدا، اطمینان و آرامشى است که به هنگام نبرد، به قلب مجاهد فى سبیل الله وارد مىشود:
و ما جعله الله إلا بشرى لکم و لتطمن قلوبکم به و ما النصر إلا من عند الله العزیز الحکیم. (2).
»و خدا آن فرشتگان را نفرستاد، مگر براى اینکه به شما مژدهى فتح دهند و دل شما را به نصرت خدا مطمئن کنند. یارى و پیروزى نصیب شما نگشت، مگر از جانب خداوند و توانا و دانا«.
همچنین خدواند متعال، علت شکست سپاه اسلام در بعضى از جنگها را، ناشى از عدم توکل و توجه به نصرت خدا مىداند؛ چنانچه علت پراکندگى و ضعف سپاه اسلام در آغاز جنگ حنین را، غرور و اعتماد به کثرت نفرات و عدم اتکال جدى به خداى متعال دانست:
لقد نصرکم فى مواطن کثیرة و یوم حنین إذا اعجبتکم کثرتکم
فلم تغن عنکم شیئا و ضاقت علیکم الارض بما رحبت ثم ولیتم مدبرین (3).
»خداوند شما مسلمانان را در مواقع بسیارى یارى کرد و نیز در جنگ حنین، که فریفته و مغرور بسیارى لشکر اسلام شدید؛ در حالى که آن لشکر زیاد، اصلا به کار شما نیامد و زمین بدان فراخى، بر شما تنگ شد؛ تا این که همه رو به فرار نهادید.»
بدین ترتیب و با ملاحظه آیات فوق، این حقیقت بر ما آشکار مىگردد که خداى متعال در همه حال فاعل تام الاختیار است؛ اما هر کارى را با فعل بندگانش انجام مىدهد.بندگان هم اگر از روى اخلاص و عرفان صادق، خود به این حقیقت واقف گردند، همواره خود را مظهر اسماء فعلى خدا دانسته و شعار مرتبه و مقامشان این است که: «و ما تشاؤن الا ان یشاء الله»
1) سورهى آلعمران، آیههاى 124 – 123.
2) سورهى آلعمران، آیهى 126.
3) سورهى توبهى آیه 25.
