با نزدیک شدن نیروهای عراقی به آبادان و محاصره آن، این شهر که قبل از عبور دشمن از کارون به عنوان تنها اتکا جبهه خرمشهر جایگاه تعیین کنندهای داشت، در وضعیت بحرانی جدیدی قرار گرفت. بسته شدن دو جاده مهم آبادان به شهرهای اهواز و ماهشهر و گلوله باران نامحدود مناطق مسکونی، آتشسوزی پالایشگاه و بیپناه بودن مردمی که ایستاده بودند تا از نظام اسلامی خود دفاع کنند، وضع را برای هر گونه تصمیمگیری مناسب و اصولی دشوار کرده بود:
»از صبح روز جاری کماکان آبادان زیر آتش سلاحهای سنگین دشمن قرار داشته و به نقاط مختلف شهر از جمله پالایشگاه ایستگاه 7، بیمارستان هلال احمر، خانههای مسکونی و… خسارات فراوانی وارد شده است و عده زیادی کشته و زخمی شدهاند. همچنین درگیری شدیدی در حدود یک کیلومتری پل بهمن شیر با دشمن در جریان است.» (1).
در چنین اوضاعی، اگر نبود عنایت خداوند که با حضور خالصانه رزمندگان، استغاثه و دعای مردم و امام امت در خنثیسازی فشار همه جانبه دشمن تجلی یافته بود، هر آن آبادان سقوط میکرد و فاجعهای بس دردناک به وجود میآمد، زیرا در صورت باز شدن راهی برای نفوذ دشمن به آبادان – مخصوصا منطقهای که در نهم آبان انتخاب کرد و به حماسه بهمن شیر منجر شد – بسیاری از مردم و رزمندگان اسیر میشدند. لذا میتوان اذعان کرد که تا اطمینان از توقف عراق و عدم توان او برای تصرف آبادان، جبهه خودی در شدیدترین حالت بحرانی قرار داشته است. جدای از فاجعه انسانی، اهمیت اقتصادی پالایشگاه و موقعیت سیاسی شهرهای خرمشهر و آبادان بر حساسیت منطقه میافزود:
»عراقیها مصمم به تصرف آبادان هستند؛ تنها راه گریز از آبادان اکنون در جهت جنوب است، چون راه اصلی به اهواز را عراقیها سد کردهاند… تصرف آبادان، عراقیها را بر مرکز عمده نفترسانی ایران مسلط خواهد کرد. به این ترتیب عراقیها امید دارند مذاکرات صلح تسهیل شود، اما تضمینی وجود ندارد، زیرا مقامات ایران گفتهاند تا وقتی نیروهای عراقی از ایران عقبنشینی نکنند، مذاکرهای انجام نخواهند داد.» (2).
از سوی دیگر، با مسدود شدن راههای زمینی آبادان در وضعیت جدید،
رزمندگان مدافع ناچار شدند از راه آبی ماهشهر – بهمن شیر و با استفاده از لنجهای باربری نیازهای تسلیحاتی و لجستیکی جبهه خودی را تأمین کنند با این تفاوت که قبلا انتقال هر محموله یک تا دو ساعت طول میکشید، اما از راه آبی که لحظه به لحظه با خطر حملات هوایی دشمن روبهرو میگردید، این انتقال حدود 24 ساعت زمان لازم داشت.
با عبور از روزهای بحرانی یک ماهه اول محاصره رفته رفته جبهه آبادان سر و سامان گرفت و با تشکیل خطوط دفاعی مطمئن در مقابل نیروهای عراقی و جلوگیری از تلاش آنها برای گسترش در منطقه، زمینه لازم برای انهدام نیروهای بعثی در یک سال بعد فراهم گردید.
1) مأخذ 1، ص 452.
2) مأخذ 1، به نقل از رادیو لندن، وقایع روز بیست و چهارم جنگ، ص 434.
