از طرف دیگر، این سؤال برای هر مطلع از مسائل نظامی میتواند مطرح باشد که چرا با توجه به عقبه محدود، نیروهای عراقی در سرپل شرق کارون حضور خود را تداوم داده بودند و اقدام به عقبنشینی و تصرف مواضع مناسب در ساحل غربی رودخانه کارون و ایجاد یک خط دفاعی منسجم نمیکردند؟ بررسی چند عامل، علت این امر را روشن میکند:
1) لزوم تصرف جزیره آبادان به عنوان قابل دسترسترین هدف ارتش عراق: تصرف قطعه زمینی در شرق کارون به هیچ عنوان نمیتوانست حاکمیت عراق بر رودخانه اروند را تضمین کند و میبایست نیروهای عراقی جزیره آبادان را به تصرف خود در میآوردند. در چنین وضعیتی، فضای مانوری شرق کارون برای ورود به جزیره آبادان در هر وضعیتی باید حفظ میگردید تا در زمان مناسب نیروهای عراقی به تکمیل مانور خود بپردازند.
2) حفظ محاصره آبادان به لحاظ ابعاد سیاسی: در صورتی که ارتش عراق قادر به تصرف جزیره آبادان نمیشد، با محاصره کامل این جزیره و بستن خطوط اصلی ارتباطی جزیره میتوانست از امتیازات بیشتری در صحنه سیاسی و جذب کمک کشورهای دیگر استفاده کند و در صورتی که ادامه جنگ به مذاکرات کشیده میشد، این منطقه ارزش بسیاری در روند مذاکرات مییافت.
3) ارزیابی غلط از توان رزمی نیروهای جمهوری اسلامی ایران: با توجه به این که مسئولان ارتش عراق عمده محاسبات خود را روی ارتش ایران متمرکز کرده بودند، هیچگاه فکر نمیکردند نیروهای مردمی به صورت یک سازمان
رزمی سازماندهی گردیده و علیه آنان وارد عمل شوند، (1) لذا عراق توان قابل ملاحظهای را در مقابل خود نمیدید که نتواند سرزمین اشغالی در شرق کارون را حفظ کند، همان گونه که براساس این محاسبات توانست یک عملیات
آفندی ارتش را دفع کند (2) و حتی یک متر از مواضع خود عقبنشینی نکند. از طرف دیگر، نمیتوان این مطلب را نادیده گرفت که مقاومتهای مردمی در خرمشهر، آبادان و سایر مناطق برای ارتش عراق کاملا تجربه شد و نمیتوانست به توان نیروهای مردمی توجه نداشته باشند، اما آنچه سبب گمراهی ارتش عراق میگردید، باور نکردن این موضوع بود که نیروهای مردمی بتوانند با یک عملیات آفندی وسیع و با یک سازماندهی مناسب وارد عمل گردند و این تجربه وقتی برای آنان به اثبات رسید که تمامی آرزوهایشان در مورد تصرف جزیره آبادان به یأس و ناامیدی تبدیل گردید و آن هنگامی بود که رزمندگان اسلام عملیات فرمانده کل قوا را در تاریخ 21 / 3 / 1360 علیه مواضع آنها در نزدیکی دارخوین با پیروزی به پایان رسانده بودند. (3).
1) سردار محسن رضایی در مصاحبه تلویزیونی در 1 / 7 / 1373 گفت: «ارتش عراق هیچگاه تصور این را نمیکرد که جمهوری اسلامی بتواند نیروهای مردمی را در قالب نیروهای نظامی سازماندهی کرده و در جنگ وارد نماید.«.
2) ارتش جمهوری اسلامی یک عملیات وسیع در محور ماهشهر به نام عملیات «توکل» انجام داد.
3) شرح مختصر این عملیات در همین کتاب خواهد آمد.
