پیشگفتار (9)

اکنون که در واپسین روزهای سده‏ی بیستم به سر می‏بریم، اهمیت بازنگری درباره‏ی مهم‏ترین تحولات این قرن بیشتر می‏شود. سده‏ی بیستم عصر دگرگونی‏های بنیادی در همه‏ی عرصه‏های زندگی بشری و از آن جمله عرصه‏ی امنیتی بوده است. در این قرن جهان شاهد وقوع جنگ‏هایی بود که با هدف مشابه آغاز شدند و خسارت‏های سنگین جانی و مالی را به بار آوردند. در میان تحولات بزرگ و کوچک این قرن، جنگ‏ها اصلی‏ترین تحولی بوده‏اند که نه تنها دولت‏ها بلکه بسیاری از انسان‏ها نیز به آن‏ها حساسیت نشان داده و در نهایت هم در مورد آن‏ها ابراز انزجار کرده‏اند.

در سال‏های پایانی این قرن چندین جنگ بزرگ روی داد که از میان آن‏ها می‏توان به جنگ چچن، جنگ در یوگسلاوی سابق و دو جنگ خلیج فارس اشاره کرد که اولین جنگ خلیج فارس طولانی‏ترین جنگ قرن بیستم بعد از جنگ ویتنام بود. هدف اصلی از این جنگ – که با هجوم سراسری عراق به ایران آغاز شد – شکست انقلاب اسلامی ایران قبل از تحکیم آن و مقابله با گسترش چنین انقلابی در منطقه خاورمیانه بود. علاوه بر آن، ادعای عراق برای مالکیت بر بخش‏هایی از کشور ایران، هدف دیگر این جنگ بود.

در این جنگ هدف‏های آغازگر جنگ تأمین نشد اما خسارت‏های جانی و مالی فراوان، مسیر ملت ایران را در دستیابی به توسعه‏ی همه جانبه سد کرد. از این رو جا دارد، ضمن اظهار تأسف از آنچه که در قالب یک جنگ بر ملت ایران تحمیل گردید به بررسی موشکافانه‏ی آن پرداخته و از زوایای مختلف مورد تجزیه و تحلیل قرار داد.

از آنجا که تدوین تاریخ، بررسی و تحلیل جنگ ایران و عراق وظیفه اصلی مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ می‏باشد و تا به حال نیز کتاب‏های مختلفی را تألیف و منتشر کرده است، هم اکنون یک دوره پنج جلدی با عنوان «تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق» را در دست

تألیف و انتشار دارد. تصمیم‏گیری درباره‏ی تألیف این مجموعه پنج جلدی، به زمانی باز می‏گردد که مسئولان دوره‏ی عالی جنگ سپاه یعنی عالی‏ترین مقطع آموزشی در این نهاد، از آقای محسن رضایی دعوت کردند تا بحث تجزیه و تحلیل جنگ ایران و عراق را برای دانشجویان دوره دکترای مطالعات جنگ تدریس کنند در همین راستا به پیشنهاد ایشان – که در آن هنگام فرماندهی سپاه را بر عهده داشتند – گروهی تحقیقی تشکیل شد تا متون مورد نیاز این درس را تهیه کنند. این گروه که متشکل از آقایان حسین اردستانی، محمد درودیان، فرهاد درویشی، حسین سلامی، مجید مختاری، رسول یاحی و محسن رشید بود، پنج موضوع را برای تهیه متون اولیه درسی به پنج محقق اول واگذار کرد. گروه محققان مباحث مطرح شده در کلاس‏های درس را مورد بازبینی قرار داده و به نگارش مجدد آن اقدام نمودند که هم اکنون با پنج عنوان فرعی «ریشه‏های تهاجم«؛ «جنگ؛ بازیابی ثبات«؛ «تنبیه متجاوز«؛ «تثبیت دست آوردهای جنگ» و «درس‏ها و نتایج جنگ ایران و عراق» در دست تألیف و یا انتشار است.

در پایان لازم است از آقای محسن رضایی و گروه پژوهشی ایشان و نیز دوره‏ی عالی جنگ، که زمینه‏ساز تألیف این مجموعه شده‏اند و از سردار غلامعلی رشد که از نظرات ایشان برای جلد حاضر بهره‏مند شده‏ایم و نیز مؤسسه مطالعات سیاسی فرهنگی اندیشه ناب که اجرای مراحل بازخوانی، ویرایش نهایی و آماده‏سازی برای چاپ این کتاب را عهده‏دار بوده است، تشکر و قدردانی شود.

مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ

زمستان 1378.