مواضع مقامات و رسانه‏های غربی

زمان مطالعه: 8 دقیقه

مقامات امریکایی که خود را پرچمدار دفاع از حقوق بشر قلمداد می‏کنند،

اطلاعات دقیقی از استفاده رژیم عراق از سلاح‏های مرگبار شیمیایی داشتند،

آنها به دلیل منافع نامشروع‏شان قتل‏عام نظامیان و غیرنظامیان ایرانی با سلاح‏های شیمیایی را شاهد بودند، اما هیچ واکنشی از خود نشان ندادند؛ زیرا این سلاح‏ها را خود و متحدانش در اختیار رژیم عراق می‏گذاشتند. رادیو کلن در تاریخ 27 مرداد 1369 گفت: «عراق برای مقابله با نیروهای هر کشوری که در مقابل تجاوز ارتشش قد علم کند، به بمب‏های شیمیایی خود متکی است و در جنگ با ایران، از این بمب‏ها استفاده کرد و حتی شهر کردنشین حلبچه که جزء خود عراق است، هدف بمباران شیمیایی قرار گرفت.» (1).

در سال 1982، روزنامه‏ی «واشنگتن پست» به نقل از «هاگ» سخنگوی وزارت خارجه‏ی امریکا نوشت: «اتهام‏های ایران مبنی بر اینکه عراق در جنگ از گاز سمی استفاده می‏کند، تا حدی معتبر است.» هاگ اضافه کرد: «جنگ ایران و عراق، تأکید بر این امر است که فورا باید برای منع تولید سلاح‏های شیمیایی قراردادهای بین‏المللی وضع شود.» (2).

سال بعد، ایالات متحده‏ی امریکا در کنفرانس خلع سلاح سازمان ملل، عراق را متهم کرد که در جنگ با ایران، از سلاح‏های شیمیایی استفاده کرده است. نماینده‏ی امریکا در کنفرانس خلع سلاح در ژنو گفت: «وظیفه‏ی تأسف‏آوری که بر عهده دارد، این است که باید گزارش کند شواهد موجود، استفاده عراق از سلاح‏های شیمیایی را ثابت کرده است.» (3).

همچنین، سناتور «سام نان» نماینده‏ی دموکراتیک ایالت جورجیا، اظهار کرد: «یکی از اشتباهات ما در گذشته این بود که صدام حسین از گازهای شیمیایی علیه ایرانیان و به دنبال آن علیه مردم خود استفاده کرد و ما این اقدام عراق را محکوم نکردیم.» (4).

اظهارات این سناتور امریکایی این مطلب را تأیید می‏کند که در جریان جنگ تحمیلی، هر چه جمهوری اسلامی فریاد برمی‏آورد که رژیم عراق علیه نظامیان و غیرنظامیان ایرانی از انواع عناصر مرگبار شیمیایی استفاده می‏کند،

کشورهای جهان، به ویژه امریکا بدون هیچ گونه واکنشی، با بی‏تفاوتی از کنار آن می‏گذشتند. حتی هنگامی که رژیم عراق در حلبچه یک فاجعه عظیم بشری به بار آورد، چشمان خود را بر این جنابت هولناک بستند و تنها زمانی لب به سخن گشودند که منافع آنها طی جنگ عراق و کویت به خطر افتاد و حاضر شدند به جنایت‏های رژیم عراق اقرار کنند. در تأیید مظلومیت جمهوری اسلامی ایران و بی‏تفاوتی جهانیان در خصوص جنایت ضدانسانی رژیم صدام علیه شهروندان و نظامیان ایرانی، یادآوری این مطلب به نقل از رادیو امریکا بجا به نظر می‏رسد: «تا زمانی که تنها ایرانیان قربانی حمله‏های شیمیایی عراق بودند، چه در سازمان ملل متحد و چه در پایتخت‏های کشورهای بزرگ جهان، عزم و اراده سیاسی کافی برای محکوم کردن این گونه عملیات وجود نداشت…» (5).

»ریچارد مورفی» معاون سابق وزارت امور خارجه امریکا، نیز اظهار کرد: «در اواخر سال 1987 و اوایل سال 1988، نقطه‏ی عطف بزرگی در جنگ ایران و عراق رخ داد.» وی می‏گوید: «عراقی‏ها طی یک رشته حرکات نظامی کاملا تمرین شده، شبه جزیره فاو را که در سال 1986 از دست داده بودند، از ایرانی‏ها پس گرفتند و نیزارهای جنوبی ناحیه را تصرف کردند. مهارت عراقی‏ها در جنگ‏های زمینی با کاربرد جنگ‏افزارهای شیمیایی همراه بود و جنگ شیمیایی به عنوان حربه وحشت‏انگیزی بسیار مؤثر افتاد.» همچنین آقای «جان افریز» رئیس مجلس نمایندگان کانادا، اقدام عراق در کاربرد سلاح‏های شیمیایی در مناطق نظامی و شهرهای ایران را محکوم کرد. «هانس دیتریش گنشر» وزیر امور خارجه وقت آلمان، با بی‏شرمی تمام در حالی که کشور متبوعش جزء مهم‏ترین تأمین کنندگان سلاح‏های شیمیایی برای رژیم عراق بود، اظهار کرد که عراق آغاز کننده‏ی جنگ و به کار گیرنده‏ی بمب‏های شیمیایی در جنگ ایران بوده است. (6).

»ماروین هایر» رئیس مرکز وزینتال، می‏گوید: «جهان باید بیش از همه

نگران توانایی تولید سلاح‏های شیمیایی، که چنین تجهیزاتی به عراق داده است، باشد. می‏دانیم که صدام حسین از سلاح‏های شیمیایی علیه ایران در سال 1984 و علیه کردهای عراقی استفاده کرد…» (7).

در همین زمینه، «هیلی پیرو» نویسنده کتاب طولانی‏ترین جنگ، می‏گوید: «بدین ترتیب، هر سپاه ایرانی که موفق به درنوردیدن خطوط دفاعی عراقی‏ها می‏شد، خود را با آتش توپخانه و گازهای سمی روبه‏رو می‏دید. به گفته‏ی پیرو، وضع بدین ترتیب بود که هر عراده توپ چهار یا پنج گلوله معمولی یا متعارف داشت و بعد، پنجمین یا ششمین گلوله پر از یک گاز شیمیایی مثلا گاز ضداعصاب بود که وقتی به سوی واحدهای دشمن پرتاب و منفجر می‏شد، همه را از پای درمی‏آورد؛ زیرا این گاز بی‏درنگ عمل و دشمن را به کلی فلج می‏کند و به عقب‏نشینی وامی‏دارد. دیگر جنگ‏افزارهای شیمیایی، در مورد واحدهای بزرگ‏تر به کار می‏روند. برای نمونه، اگر یک یا چندین لشکر حمله کنند، عراقی‏ها از گاز خردل استفاده می‏کنند که بسیار کم اثر است و 24 ساعت طول می‏کشد که به ریه‏ها برسد و اثر بگذارد. عراقی‏ها این بمب‏ها را پشت ارتش حمله کننده پرتاب می‏کنند و در جلو، بمب‏های گاز ضداعصاب را به کار می‏برند. ارتش حمله کننده عقب می‏نشیند تا بار دیگر صف‏آرایی کند و به حمله بپردازد، اما گستره‏ی گردهمایی آنها از گاز خردل که از 24 تا 48 ساعت در فضا می‏ماند، اشباع شده است. این گاز ریه‏ها را می‏سوزاند و از تنفس به طور عادی جلوگیری می‏کند و دشمن نمی‏تواند به مقابله بپردازد؛ تاکتیکی که عراقی در بهار و تابستان سال 1367 (1988) به عنوان بخشی از حمله‏های خود علیه ایرانی‏ها به کار بردند.» (8).

در جریان جنگ، رسانه‏های خبری جهان، به ویژه کشورهای غربی خیلی کم به مسئله‏ی استفاده عراق از سلاح‏های شیمیایی پرداختند؛ بنابراین مواردی که بدان‏ها اشاره می‏شود، بیشتر پس از پایان جنگ ایران و عراق انتشار یافت که البته، آن هم به دلیل شرایط پدید آمده، به ویژه اشغال کویت به دست ارتش عراق بود.

همین سیاست‏های دوگانه‏ی کشورهای غربی و سکوت آنها بود که دست ارتش عراق را برای جنایت‏های بعدی بازگذاشت. رادیو لندن در این باره خبر داد: «مهم‏تر آنکه عراق از سلاح‏های با قدرت تخریبی وسیع، یعنی از موشک و گازهای سمی استفاده کرد و بیشتر این سلاح‏ها بود که به ماشین نظامی عراق اعتبار بخشید، نه نیروهای منظم ارتش. در مورد جنایت‏های رژیم صدام، کارشناسان قضایی کاخ سفید و وزارت امور خارجه امریکا مشغول جمع‏آوری مدارکی هستند که جنایت‏های صدام را به عنوان فرار از قانون بین‏المللی و جنایت در زمان جنگ به اثبات برسانند. از جمله جرم‏هایی که علیه صدام عنوان خواهد شد، عبارت است از گروگان گرفتن افراد بی‏گناه، رفتار ضدانسانی علیه غیرنظامیان، تجاوز آشکار به کشوری مستقل، استفاده از سلاح‏های شیمیایی در جنگ با ایران و علیه کردهای عراقی.» (9).

یک گزارش تحقیقاتی تلویزیونی در انگلیس در این باره می‏گوید: «چشم‏پوشی‏های امریکا و مجموعه کشورهای غربی در قبال استفاده‏ی عراق از سلاح‏های شیمیایی، به ویژه پس از فاجعه‏ی حلبچه، موجب شده است که امریکا به سیاست‏های عراق در زیر پا گذاشتن معاهده‏ها و کنوانسیون‏های بین‏المللی مشروعیت ببخشد.» (10).

شبکه‏ی تلویزیونی «ای. بی. سی» امریکا در برنامه‏ای با نام «خطی روی شن» اعلام کرد: «در سال 1984، زمانی که سازمان ملل متحد تأیید کرد صدام حسین علیه ایرانی‏ها از گاز خردل استفاده کرده است، اعتراض اندکی در این مورد به عمل آمد و هیچ نوع تنبیهی بر آن تعیین نشد.» (11).

رادیو امریکا به نقل از روزنامه‏ی «نیویورک تایمز» چاپ امریکا در 13 اوت 1990 ساعت 21:30 به مطلبی اشاره کرد که سیاست‏های شیطانی و استکباری ایالات متحده را آشکار می‏کند. این رادیو موضوع را چنین آغاز کرد:

»اکنون بسیاری از منتقدان و مقامات پیشین امریکا می‏گویند: سیاست دوگانه امریکا در برابر اقدام عراق به استفاده از گاز خردل و گازهای فلج کننده اعصاب علیه ایران، که نخست در سال 1984 گزارش شد و بمباران شهرهای ایران با موشک‏های بالستیک میان‏برد به گسترش این گونه جنگ افزارها منجر شده و امریکا را با یکی از دشوارترین مسائل در زمینه امنیت ملی روبه‏رو کرده است.» این رادیو افزود: «اشتباه ما این بود که در زمان اقدام عراق به استفاده از گازهای سمی و موشک‏های میان‏برد، برای اقدامی بین‏المللی علیه آن پافشاری نکردیم.» به نوشته‏ی نیویورک تایمز، دولت واشنگتن چنین استدلال می‏کرد که روابطش با بغداد به سود امریکاست؛ زیرا بیم آن می‏رفت که ایران، عراق را تار و مار کند…. این روزنامه می‏افزاید: دولت‏های ریگان و بوش از مجازات عراق به دلیل استفاده از گازهای زهرآگین علیه سربازان ایرانی در سال 1984 و شهروندان کرد عراقی در سال 1988 خودداری کردند… به گفته‏ی آرمیتاژ، مقام پیشین پنتاگون، انگیزه‏ی اصلی واشنگتن برای برقراری رابطه با عراق، ایران بود که پیروزی‏اش در جنگ برای امریکا پذیرفتنی نبود. با چنین برداشتی استفاده‏ی عراق از گازهای زهرآگین، با وجود ناهنجار بودن آن، دولت امریکا را به واکنش برنینگیخت. (12).

ایگور ایشتیل، خبرنگار لوموند بین‏المللی، می‏گوید: «عراق علیه اقلیت کرد در داخل عراق و علیه سربازان ایرانی از سلاح‏های شیمیایی استفاده کرده است.» (13).

در زمان جنگ، مطبوعات کشورهای غربی هم اشاره‏های اندکی به حقایق می‏کردند، اما حاضر نبودند جنایت‏های وحشیانه‏ی عراق را منتشر کنند؛ تنها پس از بمباران شیمیایی حلبچه بود که در سطح وسیعی این حادثه‏ی وحشتناک بشری را پوشش خبری دادند و در جریان آن، به جنایت‏های ارتش عراق در کاربرد سلاح‏های مرگ‏آور شیمیایی علیه نظامیان و غیرنظامیان ایرانی اعتراف کردند.

روزنامه‏ی فایننشال تایمز نیز نوشت: «کمیته‏ی بین‏المللی صلیب سرخ در تاریخ 18 اسفند 1362 اظهار کرد معاینه‏ی سربازان مجروح شده ایرانی در جنگ با عراق نشان داد که آنها تحت تأثیر مواد شیمیایی‏ای که به رغم مفاد حقوق بین‏المللی بشردوستانه استفاده از آنها منع شده، مجروح شده‏اند. یک گروه صلیب سرخ طی چند روز از چندین بیمارستان در تهران بازدید کرد و با حدود 160 سرباز مجروح ایرانی که به وسیله این سلاح‏ها مجروح شده‏اند، ملاقات نمود.» (14).

هفته‏نامه‏ی «ایل ستبو» چاپ ایتالیا نیز در این زمینه نوشت: «عراق، تنها با توسل به سلاح‏های شیمیایی توانست نیروهای ایرانی را به عقب‏نشینی وادار کند. طی جنگ ایران و عراق، غرب بارها به کارگیری تسلیحات شیمیایی را از سوی رژیم عراق شاهد بود؛ اقدامی که کشتار مردم غیرنظامی را باعث شد، اما در تمامی این موارد، غرب چشمانش را بست.» (15).

همچنین مجله‏ی نیوزویک، چاپ امریکا، درباره استعمال سلاح‏های شیمیایی به دست ارتش عراق نوشت: «هر چند این صدام بود که جنگ علیه ایران را آغاز و برای نخستین بار، از سلاح‏های شیمیایی استفاده کرد، اما امریکا و تقریبا تمامی کشورهای غرب به دلیل خصومت خود با بنیادگرایی اسلامی حاکم بر ایران، این جنایت‏ها را کاملا نادیده گرفتند.» (16).

نویسنده‏ی آمریکایی، آنتونی. اچ. کردزمن، در کتاب «IRAQ And The War of Sanction» که در سال 1999، در امریکا چاپ شد، به کارگیری گسترده‏ی سلاح‏های شیمیایی را به دست عراقی‏ها، علیه غیرنظامیان و نظامیان، که بازرسان سازمان ملل متحد آن را تأیید کردند و جهان با بی‏تفاوتی و بدون هیچ گونه واکنشی به سادگی از کنار آن گذشت، بررسی کرده است. وی در کتاب خود، به نقل از منابع اطلاعاتی ایالات متحده می‏نویسد که عراق از سلاح‏های شیمیایی در موارد زیر استفاده کرده است: (17).

موارد استفاده عراق از سلاح‏های شیمیایی

منطقه هدف: سوسنگرد، نوع گاز: Cs – اشک‏آور، وسیله‏ی پرتاب: توپخانه، میزان تلفات: محدود، تاریخ وقوع: ژوئن 1982.

منطقه هدف: مندلی و بصره، نوع گاز: اشک‏آور و خردل، وسیله‏ی پرتاب: توپخانه و خمپاره، میزان تلفات: نامعلوم، تاریخ وقوع: جولای 1982.

منطقه هدف: جبهه جنوبی، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: نامعلوم، میزان تلفات: نامعلوم، تاریخ وقوع: دسامبر 1982.

منطقه هدف: حاج عمران، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما، میزان تلفات: 25 – 100، تاریخ وقوع: اگوست 1983.

منطقه هدف: عمران – پیرانشهر، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: بالگرد، میزان تلفات: نامعلوم، تاریخ وقوع: آگوست 1983.

منطقه هدف: پیرانشهر، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما و بالگرد، میزان تلفات: تلفات سنگین 3000 نفر، تاریخ وقوع: اکتبر 1983.

منطقه هدف: پنجوین، نوع گاز: اشک‏آور و خردل، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما، میزان تلفات: تلفات سنگین 2500 نفر، تاریخ وقوع: فوریه و مارس 1984.

منطقه هدف: جزایر مجنون، نوع گاز: تابون و خردل، وسیله‏ی پرتاب: توپخانه، میزان تلفات: 50 – 100، تاریخ وقوع: مارس 1984.

منطقه هدف: بصره، نوع گاز: تابون و خردل، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما و توپخانه، میزان تلفات: تلفات سنگین 3000 نفر، تاریخ وقوع: مارس 1985.

منطقه هدف: هورالهویزه، نوع گاز: اعصاب و خردل، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما و توپخانه، میزان تلفات: تلفات سنگین 8 تا 10 هزار نفر، تاریخ وقوع: دسامبر 1986.

منطقه هدف: فاو، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما، میزان تلفات: تلفات سنگین 1000 نفر، تاریخ وقوع: دسامبر 1986.

منطقه هدف: ام‏الرصاص، نوع گاز: اعصاب و خردل، وسیله‏ی پرتاب: بمب، میزان تلفات: نامعلوم، تاریخ وقوع: فوریه 1987.

منطقه هدف: خرمشهر، نوع گاز: اعصاب و خردل، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما و توپخانه، میزان تلفات: تلفات سنگین 5000 نفر، تاریخ وقوع: فوریه 1987.

منطقه هدف: بصره، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: بمب، میزان تلفات: نامعلوم، تاریخ وقوع: آوریل 1987.

منطقه هدف: خرمشهر، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: بمب، میزان تلفات: 650 تا 1000 غیرنظامی، تاریخ وقوع: ژوئن و جولای 1987.

منطقه هدف: سردشت، نوع گاز: خردل و اعصاب، وسیله‏ی پرتاب: بمب، میزان تلفات: 3000 نفر، تاریخ وقوع: اکتبر 1987.

منطقه هدف: سومار و مهران، نوع گاز: خردل، سیانور، اعصاب، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما و توپخانه، میزان تلفات: صدها شهروند عراقی، تاریخ وقوع: مارس 1988.

منطقه هدف: حلبچه، نوع گاز: اعصاب، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما، میزان تلفات: تلفات سنگین، تاریخ وقوع: آوریل 1988.

منطقه هدف: فاو، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: توپخانه، میزان تلفات: فشار شدید بر جبهه، تاریخ وقوع: آوریل 1988.

منطقه هدف: شرق بصره، نوع گاز: اعصاب و خردل، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما، میزان تلفات: تلفات سنگین، تاریخ وقوع: می 1988.

منطقه هدف: مهران، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: توپخانه، میزان تلفات: فشار بر جبهه، تاریخ وقوع: جولای 1988.

منطقه هدف: مهران، نوع گاز: اعصاب، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما، میزان تلفات: تلفات سنگین، تاریخ وقوع: ژوئن 1988.

منطقه هدف: مجنون، نوع گاز: خردل، وسیله‏ی پرتاب: توپخانه، میزان تلفات: فشار شدید بر جبهه، تاریخ وقوع: جولای 1988.

منطقه هدف: دهلران، کردستان عراق، نوع گاز: اعصاب و خردل، وسیله‏ی پرتاب: هواپیما، میزان تلفات: علیه مردم و شورشیان کرد، تاریخ وقوع: اگوست 1988.

1) محسن صفری، ما اعتراف می‏کنیم، تهران: حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، 1370، ص 91.

2) روزنامه جم.وری اسلامی، 16 / 12 / 1362.

3) روزنامه جمهوری اسلامی، 18 / 12 / 1362. ص 2.

4) مأخذ 36، ص 188.

5) خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران، نشریه «گزارش‏های ویژه«، شماره 15، 15 / 1 / 1367.

6) مأخذ 9، ص 121.

7) مأخذ 36، ص 101.

8) مأخذ 36، ص 92.

9) روزنامه جمهوری اسلامی، 15 / 6 / 1369، ص 12.

10) مأخذ 36، ص 193، 192.

11) مأخذ 36، ص 97.

12) مأخذ 36، ص 98.

13) 8 / 3 / 1984 , Financial Times.

14) روزنامه جمهوری اسلامی، 1 / 6 / 3691، ص 14.

15) روزنامه جمهوری اسلامی، 28 / 5 / 1369، ص 10.

16) مأخذ 23.

17) عباس هدایتی خمینی، شورای امنیت و جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی وزارت امور خارجه، 1370، ص 182.