پس از اینکه رژیم در استراتژی خود که با هدف کسب پیروزی سریع بر پایه «جنگ محدود و برقآسا» طرح ریزی شده بود با شکست مواجه شد و نتوانست به اهداف اصلی خود از جمله براندازی نظام جمهوری اسلامی ایران و تجزیه خوزستان دست یابد، هدف محدودتری را انتخاب کرد تا با نیل به آن بتواند شرایط خود را به جمهوری اسلامی تحمیل کند. خرمشهر و آبادان که در هجوم سراسری ارتش عراق یکی از محورهای اصلی پیشروی بود، از هفته دوم، اصلیترین هدف نظام عراق شد و محور تمرکز قوا و فشار دشمن گردید اما مقاومت و از جان گذشتگی مدافعان خرمشهر اجازه نداد دشمن به راحتی به این هدف دست یابد و در مجموع 34 روز طول کشید تا دشمن خرمشهر را به اشغال خود درآورد. همین دفاع متعهدانه و انقلابی مردم از خرمشهر و در ادامه آن از آبادان، سبب شد که ارتش عراق از حملات مکرر برای اشتغال آبادان نتیجهای کسب نکند و تنها به محاصره آبادان اکتفا کند.
پس از توقف ارتش عراق تلاشهایی برای آزادی خرمشهر و شکستن محاصره آبادان صورت گرفت؛ از جمله عملیات نصر (16 / 10 / 1359) و عملیات توکل (20 / 10 / 1359) با فرماندهی بنیصدر و به کارگیری نیروی زمینی ارتش اجرا شد، لیکن چون مبتنی بر بینش نظامی کلاسیک و سنتی بود و ارتش عراق از این جنبه برتری داشت، نتیجهای حاصل نشد پس از عزل بنیصدر از فرماندهی کل قوا که زمینه رشد تفکر انقلابی اتخاذ تدابیر جدید و بروز تحول و ابتکار عمل در طرحریزی و اقدامات
نظامی هموار شد و امکان هماهنگی سپاه و ارتش و نزدیکی این دو سازمان میسر گردید، تحولی عظیم در مرحله جدید جنگ به وجود آمد، به طوری که در سال دوم جنگ طی 9 ماه، چهار عملیات بزرگ با موفقیت به اجرا در آمد و در جریان آن 8600 کیلومتر مربع از مناطق اشغالی آزاد شد و در پی آن دشمن ناچار به تخلیه 2500 کیلومتر مربع دیگر از مناطق اشغالی گردید.
اولین عملیات از سلسله عملیات بزرگ آزادسازی مناطق اشغالی، عملیات ثامن الائمه (ع) بود که با اجرای آن فرمان امام خمینی مبنی بر ضرورت شکستن حصر آبادان تحقق یافت و منطقه اشغالی شرق کارون به طور کامل پاکسازی شد.
در این دفتر که به مناسبت سالگرد شکستن محاصره آبادان منتشر میشود، پس از مروری کوتاه بر سیر وقایع نظامی و سیاسی جنگ از آغاز تا مهر 1360، طراحی، سازمان دهی و اجرای عملیات ثامن الائمه (ع(، همچنین نتایج و باز تابهای آن به نگارش درآمده و تأثیر این عملیات در تبیین استراتژی آزاد سازی مناطق اشغالی بیان شده است.
گفتنی است که این دفتر با کوشش مهدی خداوردی خان و با استفاده از کتب منتشر شدهی مرکز مطالعات به ویژه از کتاب جنگ بازیابی ثبات نوشته محمد درودیان تهیه و با تلاش مهدی انصاری ویرایش و آماده سازی شده و سید عباس امجد آن را صفحهآرایی کرده است.
مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
1382
