مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران از زمان تأسیس تاکنون به عنوان یک تکلیف انقلابى و دینى با بهرهبردارى از مجموعه اسناد و نوارهاى صوتى منحصر به فردى که راویان و محققانش در طول هشت سال دفاع مقدس با حضور در سطوح مختلف فرماندهى جنگ و جلسات طراحى عملیاتهاى گوناگون و میدانهاى نبرد با دشمن جمعآورى و ثبت و ضبط کردهاند و همچنین با استفاده از دیگر اسناد و منابع نظامى و سیاسى مرتبط با جنگ تحمیلى که با تلاش همکاران این مرکز جمعآورى شده است، مجموعههاى گوناگونى همچون: مجموعه بزرگ «روزشمار جنگ ایران و عراق«، مجموعهى بزرگ «اطلس جنگ«، مجموعهى «سیرى در جنگ ایران و عراق«، مجموعه «گزارش عملیات» و… را طراحى کرده است که با توفیق الهى از هر مجموعه آثارى تهیه و منتشر شده است و به یارى خداوند این تلاش ادامه خواهد یافت.
مجموعهى «سیرى در جنگ ایران و عراق» عهدهدار توضیح، بررسى و تجزیه و تحلیل رخدادهاى سیاسى – نظامى جنگ هشت ساله مىباشد. در این مجموعه جنگ به پنج دوره زمانى تقسیم شده و هر دوره در یک جلد گنجانده شده است که عنوانهاى آن به ترتیب سیر زمانى چنین است:
1- خونینشهر تا خرمشهر (از آغاز تهاجم سراسرى عراق تا فتح خرمشهر در عملیات بیتالمقدس)
2- خرمشهر تا فاو (پس از عملیات بیتالمقدس تا فتح فاو در عملیات والفجر 8)
3- فاو تا شلمچه (پس از عملیات والفجر 8 تا فروریختن دیوارهاى دفاعى عراق در شرق بصره در عملیات کربلاى 5(.
4- شلمچه تا حلبچه (پس از عملیات کربلاى 5 تا انتقال منطقه نبرد از زمین به دریا و از جنوب به شمال غرب و تصرف حلبچه در عملیات والفجر 10)
5- حلبچه تا مرصاد (پس از عملیات والفجر 10 تا پذیرش قطعنامه 598 و آخرین عملیات جمهورى اسلامى ایران در منطقه چارزبر و انهدام منافقین) که در حال آمادهسازى براى چاپ است.
به موازات تهیه جلد پنجم این مجموعه، اقدام جدیدى براى بررسى کلى و اجمالى جنگ و گنجاندن آن در یک جلد صورت گرفت که حاصل آن کتاب حاضر است. این کتاب در حالى که به دلیل تشابه کلى در روش بررسى رخدادهاى جنگ در امتداد مجموعهى پنج جلدى «سیرى در جنگ ایران و عراق» محسوب مىشود و آن را مىتوان ششمین جلد از این مجموعه به شمار آورد لیکن به لحاظ موضوعبندى جدید و سبک و سیاق فصلبندى آن و مهمتر از همه بیان جنگ از آغاز تا پایان در یک جلد، نمىتواند در ادامه مجموعه یاد شده باشد و بیشتر به عنوان یک کتاب مستقل قابل ارزیابى است.
کتاب حاضر در عین حال در مقایسه با مجموعه پنج جلدى «سیرى در جنگ ایران و عراق» و سایر کتابهاى منتشر شدهى مرکز از تفاوتهایى برخوردار است که به منزله ویژگىها و وجه تمایزهاى آن محسوب مىشود.
1- در جلدهاى یک تا پنج، حوادث سیاسى – نظامى جنگ به صورت موضوعى تقسیمبندى شده است، اما در این کتاب برخلاف روشهاى پیشین، سال ملاک تقسیمبندى و عنوانگذارى مىباشد و سعى شده عناوینى انتخاب شود که وضعیت کلى حاکم بر هر سال جنگ را بیان نماید.
2- براى هر فصل تنها یک عنوان انتخاب شده که در ابتداى فصل قرار مىگیرد و از انتخاب عناوین فرعى اجتناب شده است، لذا سعى بر این بوده است که انسجام مطالب هر فصل از آغاز تا پایان به گونهاى باشد که نیاز به عناوین فرعى را برطرف سازد.
3- در پایان هر فصل یک سؤال طرح شده است که نشاندهنده مسئله اصلى جنگ در همان سال است. این سال در واقع مبناى توضیح رخدادهاى جنگ در سال بعد مىباشد. به عبارت دیگر، غیر از فصل اول که بررسى زمینههاى شکلگیرى تجاوز عراق است و سؤال اصلى بحث درباره امکان اجتنابپذیرى از وقوع جنگ مىباشد و در ابتداى فصل طرح شده است، هر فصل پاسخ به یک سؤال است که در پایان فصل قبلى طرح شده است.
پس از هر فصل کتاب (به جز فصل اول) نقشهاى براى راهنمایى مطالعهکنندگان آمده است. همچنین در پایان کتاب ضمیمهاى با عنوان «فهرست راهنماى موضوعى» اضافه شده است که در آن موضوعهاى گوناگون کتاب به تفکیک دستهبندى و تنظیم شده و راهنماى بسیار خوبى براى پژوهشگران است تا به سادگى به موضوع موردنظر خود دست یابند.
مجموعهى سیرى در جنگ ایران و عراق با تلاش گروه کارى این مجموعه به ثمر رسیده است که بار اصلى یعنى تحقیقات و تدوین آن را برادر محمد درودیان بر دوش داشته است. ویرایش محتوایى آن را برادر بهاءالدین شیخالاسلامى، ارزیابى نظامى را سردار غلامعلى رشید و ویرایش فنى و آمادهسازى براى چاپ را برادر مهدى انصارى، تهیه نقشهها را برادران اسدالله احمدى و علىمحمد تقیئى به عهده داشتند. جلدهاى یک تا چهار از این مجموعه و کتاب حاضر در زمان فرماندهى سردار محسن رضایى و با مجوز ایشان منتشر گردیده است. ضمنا جلد دوم از این مجموعه در زمان تصدى و مسئولیت برادر ابراهیم حاجى محمدزاده در مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
و بقیه در زمان مسئول فعلى مرکز انتشار یافته است.
مرکز مطالعات بر خود لازم مىداند ضمن سپاسگزارى از دستاندرکاران اصلى این مجموعه، از کلیه همکارانى که در مراحل مختلف تهیه و آمادهسازى کتاب این مرکز را یارى کردهاند، به ویژه مدیریت اطلاعرسانى و مدیریت بهرهدهى مرکز که سرویسدهى اطلاعاتى و تحقیقات و آمادهسازى کتابهاى این مجموعه را به عهده داشتهاند، تشکر کند.
مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ
1376
