سرانجام پنجمین مرحلهی عملیات رمضان با شرکت 30 گردان رزمی از شش محور در ساعت 21:30 مورخ 6 / 5 / 1361 آغاز شد. در این مرحله تیپ 33 المهدی سپاه مأموریت داشت با اجرای عملیات در شمال این منطقه، دشمن را درگیر و سه کیلومتر از خط خودی را پاکسازی کند، سپس با نفوذ به عمق منطقه، دشمن را منهدم نماید.
این تیپ عملیات خود را از سه محور در شمالیترین بخش منطقهی عملیاتی در ساعت مقرر آغاز کرد. یک محور این تیپ با نیروهای ارتش به صورت ادغامی عمل میکردند. دو محور از سه محور تیپ 33 توانستند خط را بشکنند. هم زمان با پیشروی، تلاش و هماهنگی برای الحاق با تیپ 27 حضرت رسول (ص) در روی دژ عراق جریان داشت.
تیپ 27 حضرت رسول (ص) مأموریت داشت ضمن تصرف قسمت شمالی مثلث سوم به سمت چپ گسترش یافته، با تیپ 14 امام حسین (ع) در چپ الحاق کند. تیپ 14 امام حسین (ع) نیز مأموریت داشت که در سمت چپ تیپ 27 تک کند و پس از تصرف قسمت جنوبی مثلث سوم به سمت جنوب گسترش یافته و با تصرف قسمت شمالی مثلثی دوم، با تیپ 8 نجف الحاق کند.
این دو تیپ از ساعت 21:30 درگیری را با دشمن آغاز کردند و با سرعت و قدرت خط را شکستند و شروع به پیشروی به سوی اهداف کردند. فشار نیروهای خودی به حدی بود که دشمن در ساعت 22:20 برای جلوگیری از انهدام کامل، به نیروهای مقابل این دو یگان دستور عقب نشینی داد. همزمان با شروع عملیات، تیمهای مهندسی قرارگاه کربلا احداث خاکریز دو جناح را آغاز کردند. تیپ 8 نجف مأموریت داشت در سمت چپ تیپ امام حسین (ع(، قسمت جنوبی مثلثی دوم و شمال مثلث اول را تصرف کند و با تیپ 14 در شمال و تیپ 17 قم در جنوب الحاق نماید. این تیپ پس از شکستن خط در حالی که زیر آتش شدید توپخانه دشمن پیشروی میکرد و با مقاومت شدید نیروهای عراق روبهرو بود، در نزدیکی موضع مثلثی به میدان مین برخورد و مجبور شد که در زیر آتش توپخانه معبر باز کند، در حالی که تیپهای حضرت رسول (ص) و امام حسین (ع) اعلام کردند که به اهداف خود – مواضع مثلثی شکل – دست یافتهاند.
تیپ 17 علی ابن ابی طالب (ع) نیز باید قسمت جنوبی مثلث اول را تصرف و با تیپ نجف الحاق کند. این تیپ نیز با شکستن خط اول دشمن، پیشروی کرد و به نزدیکی هدف خود رسید. از سوی دیگر خاکریز خودی در شمال منطقه عملیاتی با موفقیت در حال احداث بود. تیپ المهدی در این محور پس از آنکه با دشمن درگیر شد و تلفات سنگینی به او وارد کرد، مأمور شد برای کمک به تیپ 27 حضرت رسول (ص(، دو کیلومتر از خط حد این یگان از دژ به طرف مواضع مثلثی را نیز بر عهده گیرد. (1).
تیپ 27 خضرت رسول (ص) و تیپ 14 امام حسین (ع) در ساعات اولیه روز اول عملیات (7 / 5 / 1361) به مواضع مثلثی شکل رسیدند ولی موفق به الحاق نشدند. تیپ 8 نجف و تیپ 17 علی ابن ابی طالب (ع) نیز نتوانستند الحاق کنند. برای حل مشکل عدم الحاق بین یگانها، قرارگاه کربلا به تیپ جوادالائمه (ع) مأموریت داد تا وارد عمل شود و این مشکل را برطرف کند. دو گردان از این تیپ از معبر امام حسین (ع) وارد عمل شدند ولی به رغم انهدام بخشی از قوای دشمن، موفق به الحاق بین دو یگان نشدند.
خاکریز جناح شمالی منطقه عملیات تا صبح 7 / 5 / 1361 به صورت دو جداره احداث شد و نیروهای تیپ حضرت رسول (ص) مثلثی سوم را پاکسازی کردند. خاکریز جناح جنوبی منطقه عملیات نیز احداث شد و تنها 100 متر از آن باقی ماند که با روشن شدن هوا، ارتش عراق چندین تانک در منطقه مستقر کرد و با آتش آنها و نیز با تمرکز انبوه آتش توپخانه در محدوده این 100 متر، مانع کار دستگاههای مهندسی برای احداث باقی مانده خاکریز شد، اما سرانجام با سخت کوشی مسئولان قرارگاه و فرماندهان یگانها و از جان گذشتگی و مقاومت جانانهی رانندگان دستگاههای مهندسی، این 100 متر خاکریز زیر آتش شدید و بیوقفه توپخانه و گلولههای مستقیم تانکها، پس از پنج ساعت، احداث شد. اما مشکل عمدهی دیگری سر راه موفقیت عملیات بروز کرد و آن وجود انبوه نیروهای دشمن در محدودهای بود که تصور میشد در تصرف نیروهای خودی است. این قوای سازمان یافته دشمن در عمق منطقه نیروهای خودی، از جناح راست تیپ 8 نجف و جناح چپ تیپ 14 امام حسین (ع(، این دو لشکر را تهدید میکردند.
بعدازظهر ابهام بزرگ عملیات، یعنی علت بروز مشکل عدم الحاق بین دو تیپ 14 امام حسین (ع) و 8 نجف، روشن شد: مسئله به خاکریز جناح شمالی منطقه مربوط میشد؛ هر چند این خاکریز از خط خودی تا مثلثی دشمن به صورت دو جداره احداث شده بود، ولی این
خاکریز به جای اتصال به مثلث سوم، اشتباهی به مثلث چهارم وصل شده بود، در نتیجه عرض جبهه از 10 کیلومتر به 13 کیلومتر رسیده بود و این امر سبب شد تا فاصلهای بیش از سه کیلومتر (یک مثلثی) در میان نیروهای خودی باز بماند و نیروهای عراقی با نفوذ از اینجا عملیات را تهدید کنند. معضل عدم الحاق تیپهای 8 و 14 سبب شد که دشمن با تشدید فشار خود حتی الحاق تیپهای 17 و 8 و همچنین الحاق تیپهای 14 و 27 را آسیبپذیر کند.
در این وضعیت قرارگاه کربلا برای تداوم موفقیت عملیات تشکیل جلسه داد و تصمیم گرفت دو گردان از تیپ نجف با تیپ امام حسین (ع) به سمت شمال و دو گردان از تیپ بعثت از حدی که تیپ امام حسین (ع) پیشروی کرده است به سمت جنوب حرکت نمایند و ضمن پاکسازی دشمن در این منطقه، با هم دیگر الحاق کنند.
همچنین تیپ 1 و تیپ 2 از لشکر 77 برای کمک به پاکسازی منطقه، به ترتیب از شمال و جنوب نیروهای دشمن را منهدم کنند. اجرای عملیات که میبایست در ساعت 21 مورخ 7 / 5 / 1364 شروع میشد، به دلیل تأخیر بخشی از نیروها در ورود به منطقه، به تأخیر افتاد، در حالی که دشمن فشار خود را تشدید کرده بود. (2).
وقتی انتظار چند ساعته برای آمدن نیروهای ارتش به منطقه عملیاتی، فایدهای نبخشید، نیروهای سپاه به ناچار ساعت 20 دقیقه بامداد 8 / 5 / 1361 عملیات تکمیلی خود را آغاز کردند و این در حالی بود که عراق با پیشبینی عملیات، یگانهای خود را تقویت کرده و آماده مقابله شده بود. با وجود این نیروهای خودی تا ساعت 3 بامداد چند کیلومتر پیشروی کردند، اما واکنش بسیار شدید دشمن مانع ادامه عملیات شد و ورود نیروهای ارتش هم که به جای دو تیپ با دو گردان، پس از 5 ساعت تأخیر وارد عمل شدند، تأثیری نداشت. با روشن شدن هوا و درک اینکه موفقیت امکانپذیر نیست، دستور عقب نشینی صادر شد و تا ساعت 6:30 بامداد نیروها همگی به عقب بازگشتند. بدین ترتیب آخرین مرحله عملیات رمضان نیز بدون
دستیابی به موفقیت پایان یافت.
صرفنظر از وضعیت خاص مرحله پنجم که نیروهای خودی تا آستانه تثبیت منطقه تصرف شده پیش رفتند، وضع حاکم بر تمام مراحل عملیات این بود که نیروهای خودی پس از فتوحات درخشان فتحالمبین و بیتالمقدس، این بار گویا با پدیده جدیدی روبهرو شده بودند، واقعیتی که هیچ کس مایل به پذیرش آن نبود و آن این که دشمن این بار، هر چه منهدم میشد، پا پس نمیگذاشت.
بخشی از ماجرا این بود که دشمن نیروهای پیاده خود را در پناه تجهیزات زرهی و آتش توپخانه و میدان مین قرار داده بود تا تاریکی شب را که پوشش نیروهای پیاده خودی برای نبرد بود – به صبح برساند و آن گاه مانع تثبیت پیشرویهای انجام شده بشود و با برتری آتش و زرهی، نیروهای خودی را عقب براند. دشمن به دلیل عدم محدودیت در تأمین سلاح و تجهیزات، دغدغه انهدام تجهیزات را نداشت و با تدابیر متعدد – از جمله تدبیر یاد شده – حتیالمقدور مانع انهدام وسیع و یا اسارت گروههای چند هزار نفره نیروهای خود میگردید. (3).
1) مأخذ 5، ص 405 و 406.
2) مأخذ 5، ص 414 و 416.
3) مأخذ 5، ص 425 و 426.
