سومین مرحله از جنگ شهرها تنها 2 روز پس از آغاز عملیات کربلای 5 از تاریخ 21 / 10 / 1365 با بمباران سوسنگرد آغاز شد و تا ساعت 12 پنجشنبه 3 / 12 / 1365 به مدت 42 روز ادامه یافت. در این مرحله که 66 شهر و بخش کشور هدف بمباران و حملات موشکی قرار گرفت، مجموعا 3050 تن شهید و 11163 تن مجروح شدند.
رژیم عراق اساسا از حمله به شهرها و مناطق غیرنظامی دو هدف را دنبال میکرد: جبران شکست نظامی در جبهههای نبرد و فشار روحی – روانی به مردم ایران. خبرگزاری فرانسه در این باره گزارش داد:
»رژیم عراق که برای مهار کردن حمله ایران در چند کیلومتری بصره گرفتار دشواریهای فراوان شده، تصمیم گرفت این شکست را با حملات هوایی علیه شهرهای ایران جبران کند.» (1).
عراق با از سر گیری جنگ شهرها امیدوار بود تأثیرات سیاسی – نظامی ناشی از پیروزی ایران را تحتالشعاع قرار دهد ولی با حملات موشکی و توپخانه ایران به شهرهای عراق، به ویژه گلولهباران شهر بصره (پس از پیشروی نظامی ایران به سوی این شهر(، رژیم عراق عملا در موقعیت بسیار دشواری قرار گرفت. خبرنگار روزنامه واشنگتن پست در این باره گزارش داد:
»اکثر یک میلیون نفر ساکنان شهر (بصره) از ده روز قبل که ایران حملههای خود را آغاز کرد به شمال گریختند… جاده بصره به مناطق شمالی عراق از ستونهای نیروهای عراقی که به سوی جبهه در حرکتاند و آمبولانسها و آوارگانی که در جهت مخالف پیش میروند لبریز است.» (2).
در این وضعیت رژیم عراق هیچ راه گریزی جز توقف حمله به شهرها نداشت. ضمن اینکه تلاش این رژیم برای تضعیف روحی – روانی مردم ایران و تشدید درخواست پایان جنگ، در ایران نیز با نتیجه مطلوب همراه نبود. تایمز مالی چاپ لندن درباره استراتژی عراق و شکست آن به نقل از دیپلماتهای غربی نوشت:
»استراتژی عراق در حمله به شهرهای ایران، نتیجه عکس داده است و به جای ایجاد فشار برای پایان دادن به جنگ، مردم را خشمگین کرده است.» (3).
رژیم عراق که برای جبران شکست در عملیات کربلای 5 و کاهش فشار نظامی رزمندگان در شرق بصره، دست به جنگ شهرها زده بود، در این وضعیت، تداوم جنگ شهرها نتیجهای برای این رژیم در پی نداشت لذا به ناچار دور سوم جنگ شهرها را متوقف کرد. رادیو بی. بی. سی در این باره گفت:
»حملات عراق ممکن است در واقع روحیه مردم را در ایران قویتر کرده باشد…. به همین دلیل است که عراق تصمیم گرفته است اعلام کند که از حمله به شهرهای ایران به مدت دو هفته خودداری میکند.» (4).
1) روزنامه رسالت، 25 / 10 / 1365، به نقل از واحد مرکزی خبر.
2) روزنامه کیهان، 29 / 10 / 1365.
3) روزنامه جمهوری اسلامی، 9 / 11 / 1365.
4) خبرگزاری جمهوری اسلامی، نشریه «گزارشهای ویژه«، 1 / 12 / 1365، رادیو بی. بی. سی.
