گزارش این عملیات در مجله تاریخ جنگ، شماره 12، تابستان 1375، صفحات 83 تا 97 منتشره از مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ با استفاده از دستور جزء به جزء شماره 1 قرارگاه تاکتیکی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران در خوزستان، به تاریخ 20 / 7 / 1359، درج شده است
در طراحی نخستین عملیات آفندی ارتش که به فرماندهی بنیصدر در 23 مهر 1359 در غرب رودخانه کرخه اجرا شد، پیشبینی میشد که دشمن به سمت اندیمشک و دزفول پیشروی خواهد کرد (1) برخی از فرماندهان ارتش نیز میپنداشتند که عراق در نظر دارد گلوگاه ورود به خوزستان را تصرف و در نتیجه، استان خوزستان را تجزیه کند. طرحریزی و اجرای این عملیات در وضعیتی انجام میگرفت که تنها سه روز قبل از آن نیروهای عراقی با عبور از رودخانه کارون و قطع جاده آبادان – اهواز به سمت آبادان در حال پیشروی بودند.
در این عملیات، لشکر 21 حمزه مأموریت داشت با عبور از رودخانه کرخه، ارتفاعات علی گره زد و ایستگاه رادار (ارتفاعات ابوصلبی خات) را تصرف کرده و در صورت عدم مقاومت جدی دشمن، تک را به سمت غرب ادامه دهد و ارتفاعات تپه دو سلک و بعد عین خوش را تصرف و تأمین کند. لشکر 16 زرهی نیز به عنوان احتیاط نیرو در منطقه دزفول میبایستی پس از موفقیت لشکر 21، عملیات را ادامه داده(2) و تا مرز، «توسعه وضعیت» بدهد.
در این عملیات، نیروها آموزش کافی ندیده بودند، شناسایی موقعیت دشمن ضعیف بود و اصل حفاظت و غافلگیری نیز رعایت نشده بود.(3) به این دلیل عملیات پس از دو تا سه ساعت، متوقف شد. در مورد این عملیات و دلایل پیدایش این وضعیت، در کتاب «نقش ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس» (جلد اول، ص 136) آمده است:
»به هر حال، دو ستون از یگانهای حملهور تانک، شش کیلومتر از پل نادری یعنی خط سرپل دور شدند و در حدود دو کیلومتری خط پدافندی دشمن قرار گرفتند که آتش ضد تانک دشمن در ساعت هشت صبح بر روی تانکهای در حال حرکت باز شد… در ساعت نه صبح با پیشروی یگانهای تانک، بر حجم آتش دشمن افزوده شد و یگانهای حملهور که انتظار چنین عکسالعمل شدیدی را نداشتند و از آن جایی که اطلاعات صحیحی نیز از دشمن به آنها داده نشده بود، احساس کردند که در دام افتادند، آن گاه سراسیمه در تلاش برای خروج از دام گسترده شده توسط دشمن افتادند.«.
برابر این گزارش، غافلگیری در برابر واکنش احتمالی دشمن و نداشتن اطلاعات صحیح منجر به دام افتادن نیروها شد. در حالی که بنیصدر چنان نسبت به کسب پیروزی امیدوار بود که با حضور در مقر تیپ 2 از لشکر 92 زرهی در پایگاه چهارم شکاری دزفول بسیاری از شخصیتهای کشور را نیز برای مشاهده پیروزی به این محل دعوت کرد، اما عملیات تنها دو ساعت پس از آغاز متوقف شد.(4) در این عملیات، حدود 60 تانک منهدم شد که بیش از 50 دستگاه آن از نوع چیفتن بودند.(5) همچنین، نزدیک به 400 تن از نیروهای لشکر شهید، مجروح و مفقود شدند.(6).
1) با توجه به شواهد و قراین موجود، اظهارات مقامات رسمی عراق و اسرای عراقی و آنچه که در عمل رخ داد، صحت این برداشت هنوز مورد تردید است. احتمالا عراقیها ترجیحا در نظر داشتند در پشت رودخانه کرخه پدافند کرده و حرکت اصلی را در محور اهواز و خرمشهر – آبادان پیگیری کنند.
2) مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، فصلنامهی «تاریخ جنگ«، نشریه شماره 12 ص 95.
3) پیشین، ص 90.
4) مأخذ 3.
5) مأخذ 7، ص 95.
6) پیشین.
