امام (ع) با الهام از احکام الهى: «وابتغ فیما اتاک الله الدار الآخره و لا تنس نصیبک من الدنیا.«، (1) کار دنیا را به ثواب آخرت پیوند مىداد؛ چرا که انسان اگر تلاشهاى خود را تنها صرف دنیا و محدود به آن کند، با پایان یافتن زندگى دنیوى، هیچ نفعى از آنها نخواهد برد، اما اگر هدفش از کار و تلاش، رسیدن به ثواب آخرت باشد، به هر دو سعادت دنیوى و اخروى دست مىیابد.
امام (ع) تلاشگران صرف دنیایى را چنین وصف مىکند:
»دشمنترین مردان نزد خداوند بندهاى است خداوند او را به حال خود واگذارد، در حالى که از راه راست منحرف گردد و بدون راهنما گام بردارد، اگر او را به کار دنیا فرا خوانند، سستى کند؛ گویى آنچه که براى آن کار مىکند وظیفه است و در آنچه که سستى مىورزد وظیفهاى ندارد.» (2).
در توصیف انسان متعادل و مؤمنى که دنیا و آخرت را توأم خواسته و از دنیا در پى آخرت است، مىفرماید:
»مسلمان مبرا از خیانت یکى از دو پاداش را از خداوند انتظار دارد: یا خداوند او را نزد خود مىخواند، که آنچه نزد خداست، براى او بهتر است، و یا روزىاش را مىرساند و صاحب همسر و فرزند و ثروت گردد، در عین این که دین و شخصیت خود را نگاه داشته است.» (3).
در منظر امام (ع) اگر کسب و کار در راه خدا باشد، یکى از ثمرات و پاداشهاى آن، تولید است. زیرا انسان در دنیا به خاطر آخرت، کار و تلاش و تولید مىکند؛ تولید دنیا، مال و فرزند است و انسان مال و فرزند را براى پاداش آخرت به کار مىگیرد. به وسیلهى مال و تلاش فرزندان، مصالح بشریت را فراهم مىسازد و و زمین بایر را کشت مىکند، کارخانه و تأسیسات مىسازد و هدفش از آن خشنودى خداوند است. در این صورت، خداوند پاداش دنیا، و ثواب آخرت را براى او مىنویسد. پس مال و ثروت به تنهایى ارزشى ندارد و از فرزندان هم به تنهایى سودى حاصل نمىشود، بلکه وقتى آنها براى هدفى والاتر، دست به دست هم مىدهند، نتیجهاش عمل صالح و کار نیک مىگردد. این تولید حقیقى است که در جاى جاى قرآن ما را بدان فرا مىخوانند و امام (ع) بر آن تأکید مىورزد. (4).
1) سوره قصص، آیهى 77: «در آنچه که خداوند به تو ارزانى داشته سراى آخرت را بجوى و بهرهى خویش را از دنیا فراموش مکن.«.
2) نهجالبلاغه خطبهى 103، فراز 6.
3) نهجالبلاغه خطبهى 23.
4) حائرى، اندیشههاى اقتصادى در نهجالبلاغه، ص 42.
