هر چند آبادان از شروع تجاوز دشمن در زیر انبوهی از آتش توپخانه و بمبارانهای هوایی قرار داشت و آتشسوزیهای ایجاد شده در پالایشگاه آبادان فضای بحرانی شهر را تشدید میکرد، اما به دلیل ارتباط آبادان از طریق دو جاده با شهرهای اهواز و ماهشهر، عقبه و پشتیبانی بسیار محکمی برای دفاع از خرمشهر محسوب
میگردید. با عبور لشکر 3 زرهی عراق از کارون و تشکیل جبههای جدید در شرق آن و قطع جادههای یاد شده، نه تنها آبادان به محاصره نیروهای بعثی درآمد و تا آستانه سقوط نیز رسید، بلکه جنگ خرمشهر نیز وارد مرحلهای دشوار گردید که سرانجام به اشغال آن انجامید. با وجود بروز نشانههایی مبنی بر احتمال عبور عراق از کارون، هیچ اقدام مؤثری را مسئولان جنگ جهت پیشگیری از این حرکت دشمن و یا حتی هشدار دادن به مردم انجام ندادند به گونهای که در اولین ساعات عبور عراق بسیاری از اهالی منطقه که اطلاعی از بسته شدن جاده آبادان – اهواز نداشتند، به اسارت دشمن درآمدند. در کتاب «خرمشهر در جنگ طولانی» درباره عبور دشمن از کارون آمده است:
»هم زمان با تلاش دشمن برای پیشروی به سوی خرمشهر، یگانهایی نیز مأمور حرکت به طرف کارون و تلاش برای عبور از آن شدند. با توجه به اقدامات دشمن در این مورد «لشکر 92» روز 10 / 7 / 1359 به ستاد اروند پیام میدهد که به ژاندارمری ابلاغ شود پلی را که توسط نیروهای عراقی روی کارون نصب شده، منهدم نمایند. «هر چند قوای عراقی تا این زمان موفق به احداث پل روی کارون نشدهاند، ولی این پیام حداقل هشدار مهمی در این زمینه بوده است.
در تاریخ 16 / 7 / 1359 ستاد اروند در گزارشی به لشکر 92 و ژاندارمری اعلام میکند که یک گروهان عراقی از طرف خرمشهر به سوی کارون رفته تا با زدن پل روی کارون، محور اهواز – آبادان را از طریق دارخوین ببندد و خرمشهر و آبادان را از سه طرف محاصره کند. فرماندار آبادان نیز صبح روز 18 / 7 / 59 اعلام میکند که نزدیک است راه دارخوین به دست متجاوزین بیفتد.
از این که چه اقدامی برای جلوگیری از عبور دشمن از کارون و رفع خطری که آبادان و خرمشهر را تهدید میکرد، انجام شده بود، اطلاعی در دست نیست، ولی مسلم است که جلوگیری از احداث پل روی کارون و عبور دشمن از آن، به سادگی میسر بوده و با توجه به مشخص بودن محدوده تقریبی محل احداث پل که در گزارش ذکر شده، با نیرو و تجهیزاتی اندک امکان داشته است که مانع این اقدام عراق شوند. سرانجام روز 19 / 7 / 1359 اطلاعات سپاه آبادان اعلام کرد:
»ساعت 9 صبح امروز نیروهای عراقی از طریق پلی که بر رودخانه کارون در منطقه سلمانیه زدند، به شرق کارون رفته، جاده اهواز – آبادان را قطع کرده، بسیاری از مردم را اسیر کردند.«
لشکر 92 نیز ضمن گزارش عبور عراقیها از کارون اعلام کرد که دشمن در دو طرف جاده اهواز – آبادان به سمت آبادان حرکت میکند. استانداری خوزستان نیز اعلام کرد: «نیروهای مهاجم عراقی در محل سلمانیه از کارون عبور کرده، حدود 300 نفر را اسیر کردهاند و 64 نفر از زنان دستگیر شده را آزاد کردند. عراقیها تعدادی تانک را از رودخانه عبور داده، در سنگرهای دو طرف جاده مستقر کردهاند.«
عبور قوای دشمن از کارون سرآغاز مشکلات و فشارهایی بیش از گذشته بر مدافعان خرمشهر بود. از این پس بخشی از نیروها و تجهیزاتی که میتوانستند مدافعان خرمشهر را یاری و پشتیبانی کنند، باید به دفاع از آبادان میپرداختند.» (1).
1) مأخذ 3، ص 263 تا 265.
