سازمان ملل متحد و کاربرد سلاح‏های شیمیایی علیه ایران

در سال 1931، عراق پروتکل 1925 ژنو را در خصوص به کار نگرفتن سلاح‏های

شیمیایی و میکروبی در جنگ‏ها امضا کرد و مقررات کنوانسیون 1927 ژنو مبنی بر درخواست از کشورها برای توقف تولید، تکمیل و ذخیره‏سازی تمامی سلاح‏های شیمیایی و بیولوژیکی و انهدام آنها و همچنین، قطعنامه‏ی شماره 98 / 37 سازمان ملل مبنی بر تأکید بر لزوم رعایت مفاد پروتکل 1925 و کنوانسیون 1972 ژنو را به همراه کشورهای عضو سازمان ملل متحد به رسمیت شناخت. عراق با پذیرش و تصویب کنوانسیون‏ها و مقررات بین‏المللی مربوط به سلاح‏های شیمیایی، رسما متعهد شد که از کاربرد این گونه سلاح‏ها خودداری کند، اما در عمل به شدیدترین شکل از سلاح‏های مرگبار شیمیایی به طور گسترده علیه نظامیان و مردم غیرنظامی ایران و عراق استفاده کرد و پس از تحمل شکست‏های پی‏درپی، به کاربرد گازهای سمی روی آورد. هر بار که ارتش عراق این سلاح مرگ‏آور را در جبهه‏های جنگ به کار می‏برد، جمهوری اسلامی مراتب را به دبیر کل سازمان ملل گزارش می‏داد. دبیر کل پس از بررسی موضوع، نتیجه گزارش خود را به شورای امنیت ارسال می‏کرد. موضع شورای امنیت پس از دریافت این گزارش‏ها به طور معمول چنین بود: 1 – واکنش کافی و مناسبی در برابر نقض آشکار مقررات بین‏المللی نشان نمی‏داد به این ترتیب راه را برای تکرار این جنایت‏ها باز می‏گذاشت. 2 – از کشور به کار گیرنده‏ی سلاح‏های شیمیایی (عراق) نامی نمی‏برد. 3 – موضوع را با کل مسئله جنگ مرتبط می‏کرد. به عبارت دیگر، پروتکل 1925 خود بر موقعیت جنگی ناظر است و طبق آن، کشورهای دیگر مکلف‏اند از کاربرد سلاح‏های شیمیایی خودداری کنند، پس ارتباط دادن کاربرد سلاح‏های شیمیایی با کل مسئله جنگ نمی‏توانست منطبق با پروتکل 1925 باشد. (1).

بی‏گمان، چنانچه سازمان ملل متحد، شورای امنیت و مجامع حقوق بشری، فریاد مظلومانه‏ی قربانیان کاربرد سلاح‏های شیمیایی به دست عراق را جدی می‏گرفتند و وظایف خود را انجام می‏دادند و متأثر از سیاست‏های قدرت‏های جهانی از رژیم عراق حمایت‏های ضمنی و غیرمستقیم نمی‏کردند، می‏توانستند از گسترش کاربرد عوامل شیمیایی، نه تنها در جبهه‏های جنگ، بلکه در شهرها و روستاها و علیه مردم بی‏دفاع شهر حلبچه، جلوگیری یا دست کم، آن را محدود کنند. متأسفانه، با نقض قوانین انسانی و حقوقی، جنایت‏هایی که نباید صورت می‏گرفت، انجام پذیرفت و مجرمان به هیچ وجه تنبیه نشدند. با توجه به مطالب یاد شده، به یقین می‏توان گفت که طی جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، به عنوان طولانی‏ترین جنگ‏های متعارف در دهه‏های اخیر، بی‏نظیرترین سلاح‏های متعارف و کشتار جمعی، با ابعاد وسیع و پیچیده به کار گرفته شدند. تمامی عوامل شیمیایی شناخته شده و حتی عوامل ناشناخته با سلاح‏های مدرن و تخصص‏های ویژه کارشناسان جنگ‏های شیمیایی، در اختیار رژیم ضدبشری عراق گذاشته شد تا از انجام دادن هیچ جنایتی خودداری نکند. مسئولیت حقوقی این اقدام‏ها، افزون بر سردمداران رژیم عراق، در بدو امر متوجه کشورهایی است که در این اقدام غیرانسانی و وحشیانه، رژیم صدام را یاری کردند (2) و سپس متوجه سازمان ملل متحد و ارکان آن می‏باشد.

1) مأخذ 1، ص 20.

2) مأخذ 53، ص 184.