الف) شهادت طلبى در صدر اسلام: در طول 23 سال از دوران رسالت پیامبر در صدر اسلام، بخاطر تعالیم قرآنى و توجه به ارزش ایثار و شهادت در راه آرمانهاى متعالى موارد فراوانى از فداکارىهاى و از خود گذشتگیها مشاهده شد که بىنظیر بود. پیامبر اسلام خود از نمونههاى بارز فداکارى بود. در این راه او در مقابل تهدیدات دشمنان تسلیم نشد و از حقانیت رسالت خود دفاع کرد. بارها تا مرز شهادت پیش رفت اما هرگز دست از مقاومت و پایدارى برنداشت. استقامت و از جان گذشتگى ایشان در حدى بود که فرمودند: اگر خورشید را در دست راست من و ماه را در دست چپ من قرار دهند، تا از اهداف و رسالت خود دست بردارم، من تسلیم نخواهم شد این سخن ایشان به این معنى است که او در برابر تطمیعها و تهدیدها تا پاى جان بایستد. بسیارى از اصحاب و نزدیکان پیامبر و مجاهدین صدر اسلام در راه دفاع از دین و در مبارزه با بتپرستان و فتنهگران به درجه رفیع شهادت رسیدند. در تاریخ اسلام بویژه در جنگهاى بدر، احد، موته، حنین، احزاب و… نمونههاى فراوانى از گذشت و ایثار و جانبازى بوسیله مجاهدانى چون جعفر طیار، حمزه سیدالشهدا، على بن ابیطالب، زید بن حارثه، عبدالله بن رواحه، عمار یاسر، مصعب ابنعمیر، ابوذر، مقداد و بسیارى از مجاهدان و شهیدان نقل شده است.
چه بسا رزمندگانى که بارها خدمت پیامبر اسلام رسیده و از او تقاضا مىکردند که دعا کند تا در صف شهدا قرار بگیرند. منقول است حارث بن مالک آنقدر شوق شهادت داشت که با التماس از رسولالله تقاضا نمود که «از خدا بخواه شهادت در رکاب شما را نصیبم گرداند.» (1).
ابنسراقه و جوانان دیگر در پاسخ به پیامبر که پرسیده بود آرزوى شما چیست؟
جواب دادند: شهادت در راه خدا. شهادت طلبى حنظله نیز در تاریخ مشهود است. «در جنگ احد حنظله پسر ابنعامر در حالى که داماد یک شبه بود، داوطلبانه به نزد پیامبر مىآید و از او مىخواهد براى شهادت او در پیشگاه الهى دعا کند.» (2) آنگاه به جبهه رفته و شربت شهادت مىنوشد. انس بن نصر به شوق شهادت در جبهه احد، آنقدر شمشیر زد تا کشته شد. بعدها عمر بن خطاب درباره او گفت: من امیدوارم خدا در روز قیامت او را به تنهایى به گونه یک امت بر انگیزاند. در چهره او اثر هفتاد ضربه بود.
عمرو بن جموح لنگ بود پیامبر نیز با تاکید بر حکم الهى وظیفه جهاد را بر او لازم نمىدانست و از طرفى فرزندانش نیز در جبهه حضور یافتند اما او حاضر به ترک جهاد نشد و مىگفت: به خدا قسم من آرزومندم با همین پاى لنگ به فوز شهادت برسم و در بهشت الهى وارد شوم این شوق و اصرار او به شهادت باعث شد تا پیامبر (ص) مانع اعزام او به جبهه نشود.
»در پایان جنگ احد عایشه همسر پیامبر (ص) با عدهاى از زنان براى خبرگیرى بیرون رفته بودند. هند دختر عمرو بن حرام را دید که شتر خویش را در پیش داشت و مىراند و نعش همسرش عمرو بن جموح و نعش پسرش و برادرش عبدالله بن عمرو بر آن بود. عایشه از او پرسید: خبر دارى چه اتفاقى افتاد؟ هند گفت: خبر خوش، پیامبر خدا به سلامت است و هر مصیبتى با سلامتى وى اندک است خدا از مومنان چندین شهید برگرفت.» (3).
همانطوریکه ملاحظه مىشود شهادت طلبى هم براى رهبران و هم براى مجاهدان صدر اسلام و هم براى خانواده آنها به عنوان یک آرزو و یک ارزش اجتماعى درآمده بود، که همواره مشتاق آن بودند.
1) اصول کافى، کلینى، ص 53.
2) صحیح من سیره النبى، جعفر عاملى، ص 263.
3) المغازى، واقدى، ص 264.
