تأثیر عملیات فرمانده کل قوا و طرح حمزه

بلافاصله پس از حذف بنی‏صدر از ریاست جمهوری و متلاشی شدن جبهه متحد ضد انقلاب و فارغ شدن برادران از بحران داخلی، دوباره طرح حمزه جان گرفت و نیروهای حزب‏اللهی صحنه را جهت اظهارنظر بیش‏تر آماده دیدند. در نتیجه طرح دوباره مطرح و در جریان کار قرار گرفت اما جرقه‏ای که به این طرح جان تازه‏ای بخشید و تصمیمات را جهت ضربه زدن به دشمن و انهدام آن بیش‏تر کرد، عملیات بسیار مهم و موفقیت‏آمیز فرمانده کل قوا در محور دارخوین بود که شرح آن گذشت. عملیات فرمانده کل قوا تجربیات پرارزش و تعیین کننده‏ای را برای فرماندهان جبهه خودی داشت که در حقیقت عصاره مقاومت در جبهه‏های مختلف و سلسله عملیات‏های محدودی بود که در خطوط تماس با دشمن اجرا شده بود. این تجربیات که با عنوان «آموخته‏های سلسله عملیات الگو» (1) می‏توان از آن

نام برد، عبارت‏اند از: 1- عدم پافشاری به تک جبهه‏ای با توجه به هشیاری دشمن، موانع مهندسی، سنگرهای دفاعی و میدان‏های مین. 2- ضرورت اجرای عملیات در شب، به دلیل اتکای ما به نیروی پیاده و خنثی ساختن قدرت زرهی و انبوه آتش دشمن. 3- ضرورت استفاده بیش‏تر از تاریکی شب؛ با توجه به این که در عملیات فرمانده کل قوا خیلی سریع به روشنایی روز رسیدیم، لذا در عملیات ثامن الائمه شروع عملیات 5، 4 ساعت زودتر انتخاب گردید. 4- لزوم هماهنگی دقیق بین نیروهای تک‏ور، با توجه به قدرت پیش‏روی و نفوذ در عمق نیروهای خودی و آتش پشتیبانی توپخانه. 5- تأثیر نزدیک شدن به دشمن برای شروع تک، چنان که استفاده از کانال خط شیر این امکان را به ما داده بود. 6- رعایت اصل غافل‏گیری، دقت در حرکت خودروها در شب و عدم استفاده از چراغ‏ها، استتار کامل منطقه، دقت در بهره‏گیری از تماس‏های مخابراتی، تناوب اقداماتی که در زمان‏های عادی در منطقه انجام می‏گرفته است و دقت در عدم افشای آخرین شناسایی‏ها. 7- تأثیر حضور فرماندهان در میدان نبرد و خطوط مقدم که جدای از بالا بردن روحیه نبردهای تک‏ور، باعث اتخاذ تصمیمات صحیح می‏گردید. 8- اتخاذ تدابیر لازم برای مقاومت در برابر پاتک‏های دشمن، به کارگیری صحیح نیرو، شناخت معابر وصولی که دشمن از آن پاتک خواهد کرد و اقدامات سریع مهندسی در ساعات اولیه عملیات. 9- آموزش و روحیه جنگ‏جویی مخصوصا در بین رزمندگان که اعتقادات دینی و روحیه شهادت‏طلبی حرف اول را می‏زد و تأثیرپذیری آنها از حضرت امام، این مسئله جایگاه ویژه‏ای داشت. 10- تأثیرات هماهنگی بین ارتش و سپاه؛ حضرت امام بیش از هر مسئله دیگر بر وحدت بین نیروهای نظامی تأکید داشتند. تذکر این مسئله ضروری است که با توجه به اتکای اصلی و محوری جبهه

خودی به «نیروی پیاده«، استفاده از تجربیات یاد شده امری ضروری و کارساز بود لذا تجاربی که از این عملیات به دست آمد، موجب اصلاح کامل طرح حمزه گردید و آن را آماده اجرا نمود. «اساس این طرح بر این بود که از پنج محور عملیات انجام بشود. این محورها عبارت بودند از محور دارخوین، محور فیاضیه، محور ایستگاه 7، محور ایستگاه 12 و محور شمال جاده ماهشهر به آبادان. محورهای دارخوین و فیاضیه تلاش اصلی بودند، دلیلش هم این بود که عراقی‏ها متکی بر دو پل قصبه و حفار بر روی کارون، بودند و این دو محور به عنوان تلاش اصلی موظف بودند این دو پل را تصرف کنند تا تمام نیروهای عراقی که یک سرپل بزرگ گرفته بودند، به محاصره بیفتند.» (2).

طرح تکمیلی حمزه در مورخه 25 / 4 / 1360 تهیه و به مراجع ذیربط تقدیم گردید. کلیات طرح مانور به صورت مانور دو طرفه (از سمت دارخوین و فیاضیه) و با سه محور تلاش پشتیبانی در ایستگاه 7 و ایستگاه 12 و محور ماهشهر طرح‏ریزی گردیده بود. پس از تصویب کلی طرح حمزه در شورای عالی دفاع، جلسات هماهنگی بین ستاد عملیات جنوب (سپاه) و یگان عمل کننده از ارتش (لشکر 77 خراسان) تشکیل گردید و با پیشنهاد برادران ارتش، طرح حمزه، به نام مبارک و گره‏گشای «ثامن الائمه (ع(» تغییر یافت: «در رابطه با نام‏گذاری عملیات بحث زیادی بین فرماندهان سپاه و ارتش نشد؛ در ساعت آخر طرح‏ریزی که قرار بود عملیات شروع شود، ارتش پیشنهاد کرد که نام عملیات، ثامن الائمه باشد و سپاه هم مخالفتی نداشت و در نهایت نام عملیات از طرف برادران ارتش پیشنهاد شد و سپاه هم پذیرفت.» (2).

براساس آخرین هماهنگی، نیروهای عمل کننده در هر محور به صورت زیر مشخص گردیدند: (3).

الف) محور دارخوین 1- سپاه با شش گردان پیاده و یک دسته زرهی 2- تیپ 3 از لشکر 77 با دو گردان پیاده و یک گردان تانک

ب) محور فیاضیه 1- سپاه با شش گردان پیاده. 2- تیپ 2 از لشکر 77 با سه گردان پیاده و یک گردان زرهی ج) محور ایستگاه 7 و 12 1- سپاه با پنج گردان پیاده و یک گردان احتیاط 2- تیپ 1 از لشکر 77 با دو گردان پیاده، یک گردان تانک و یک گروهان سوار زرهی د) محور جاده ماهشهر – آبادان 1- سپاه با یک گردان پیاده 2- ژاندارمری با یک گردان پیاده در نتیجه هماهنگی‏های انجام شده با ارتش جمهوری اسلامی ایران، طرح نهایی تهیه گردید و طبق ابلاغ شورای عالی دفاع، زمان اجرای عملیات آزادسازی آبادان از محاصره، تاریخ 5 / 7 / 1360 اعلام شد.

1) دانشکده افسری سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، «مقدمه‏ای بر تاریخ جنگ عراق علیه ایران«، ص 68.

2) مأخذ 5.

3) مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، اسناد موجود؛ و مأخذ 5.