عملیات خیبر از نظر سیاسی و نظامی تأثیر بسزایی در روند جنگ به جای گذاشت. از نظر نظامی پس از ورود قوای ایران به خاک عراق، به دلیل تحولی که در استراتژی و تاکتیک ارتش عراق به وجود آمد، اجرای عملیات به شیوه گذشته امکانپذیر نبود. از این رو لازم بود با دستیابی به ابتکارات جدید و اتخاذ تدابیری تازه، صحنه نبرد از رکود و توقف در پشت دیوار دفاعی عراق خارج شده و بار دیگر، موازنه نظامی برقرار شود. اجرای عملیات خیبر آغاز تحولی دیگر در دوره پس از فتح خرمشهر بود و عملیاتهای بعدی تا سال 1365 و نیز عملیاتهای نظامی در خلیج فارس (درسال 1366) از این اندیشه جدید تأثیر پذیرفتند.
از لحاظ سیاسی، تصرف این منطقه فشار زیادی بر عراق وارد کرد، زیرا در منطقه جنوب، جزایر مجنون یکی از مناطق استراتژیک برای این کشور به شمار میرفت و به همین دلیل، دولت عراق سرمایهگذاری زیادی در این منطقه کرده بود. روزنامه فایننشال تایمز دربارهی اهمیت جزایر مجنون نوشت:
»ذخایر نفتی جزایر مجنون را که حدود هفت میلیارد بشکه تخمین زده شده است، هشت سال قبل شرکت «تیروبراس» برزیل کشف کرد. در ژانویه 1980 میلادی، 9 ماه قبل از آغاز جنگ خلیج (فارس(، یک پروژه عمرانی دو میلیارد دلاری برای آن تصویب شد، اما به سبب جنگ، کارهای این پروژه شروع نشد. عراقیها پیشبینی کرده بودند که تولید اولیه از این منابع، روزانه 350 هزار بشکه خواهد بود که به 700 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.» (1).
بدیهی است که تسلط ایران بر این منابع به عنوان برگ برندهای در مذاکرات سیاسی درباره سرنوشت جنگ و مسئله غرامت به شمار میرفت.
در این بخش، بازتاب عملیات خیبر از دو جنبه سیاسی و نظامی بررسی میشود. در بعد سیاسی، واکنش و مواضع امریکا، عراق و رسانههای جمعی غرب مرور میگردد و در بعد نظامی، تأثیر این عملیات در روند آینده جنگ از نگاه بیرونی بررسی میشود.
1) خبرگزاری جمهوری اسلامی. گزارش و بازتابهای عملیات خیبر، 13 / 12 / 1362، ص 8.
