بىشک استناد سخنان پیامبر (ص) به خداوند و ارتباط او با سرچشمه فیاض معنویت و وحى، امانتدارى و صداقت و ایثار و گفتار و سیره و سخنان ایشان درباره جانبازى و شهادت از محرکهاى اصلى رزمندگان اسلام و موجب ایجاد روحیه و انگیزه جهاد و شهادت در آنها بود. ایشان در حدیث مشهورى شهادت را در سلسله مراتب ارزشها بعنوان بالاترین نیکوکارى معرفى مىکند.
در این حدیث از ایشان نقل شده است که فرمودند: «بالاتر از هر نیکوکارى، نیکوکارى دیگرى است تا آنگاه که مرد در راه خدا شهید شود و همین که در راه خدا شهید شد، بالاتر از او نیست.» (1) در این حدیث ایشان شهادت را بالاترین نیکوکارى در سلسله مراتب ارزشها معرفى مىنماید و بنابراین انتخاب شهادت به عنوان برترین حد نیکویى مىتواند انگیزهاى بسیار مهم داشته باشد. البته همانطوریکه از حدیث پیداست این مرتبه یک قید هم دارد و آن هم انگیزه «در راه خدا بودن» است. در جاى دیگر ایشان «شهادت را شریفترین نوع مردن» (2) مىداند. همانطوریکه هر انسانى علاقمند است بهترین زندگى را داشته باشد، در پایان زندگى هم مىخواهد بهترین نوع مردن را داشته باشد. اصولا هنر خوب زندگى کردن و خوب مردن هنرى است که انسانهاى متعالى همواره در جستجوى آن هستند. بنابراین معرفى شهادت بعنوان شریفترین نوع مرگ بسیار با ارزش است. در جنگ احد، پیامبر (ص) خطاب به ابوسفیان فرمود: کشته شدگان ما زندهاند و در نزد خداوند روزى مىخورند و کشته شدگان شما در جهنم عذاب مىبینند. در حدیث دیگرى از ایشان نقل شده است که «هیچ قطرهاى نزد خدا محبوبتر
از قطره خون شهیدى که در راه خدا ریخته شود نیست.» (3).
این روایت مبین این است که اولا انگیزه شهید از نثار خون باید «فى سبیل الله» باشد یعنى او باید در راهى کشته شده باشد که خداوند به آن حکم نموده باشد. موضوع دیگر این است که خون شهید مقدس است. اصولا این تقدس ناشى از عظمت انگیزه و هدف شهید است چنانکه به سیدالشهدا «ثارالله» اطلاق شده است.
در جاى دیگر پیامبر (ص) فرمود: اگر مقام و منزلت شهادت درک شود آنها تمایل دارند به زمین برگردند تا بار دیگر بشهادت برسند. موضوع دیگر امتیازاتى است که بر شهیدان مترتب است. ایشان هفت امتیاز مهم براى شهیدان ذکر نمودهاند که «اولین آنها آمرزش گناهان شهید با نثار اولین قطره خون و آخرین آنها نظر به وجهالله و لقاءالله است.» (4) پاک شدن گناهان آدمى و نظر به وجهالله و لقاءالله مرتبه بسیار والایى است که نصیب هر کسى نمىشود و در جاى دیگر ایشان از «حق شفاعت شهدا در روز قیامت» (5) سخن مىگویند. از منظر ایشان سه دسته هستند که در روز قیامت نزد خداوند شفاعت مىکنند و شفاعت آنها نیز مورد قبول واقع مىشود: پیامبران، علما، شهدا.
هم چنین از نظر ایشان شهادت خوبان امت را گلچین مىکند. معنى این سخن این است که رسیدن به مقام شهادت مستلزم این است که انسان در جرگه خوبان و نیکان باشد و لذا این امر ممکن نیست جز با تهذیب نفس و تحصیل علم و عمل و کسب فضایل. بنابراین رسیدن به مقام شهادت مستلزم خودآگاهى و عزت نفس و خودیابى است و با کسب آنها مىتوان در صف خوبان جا گرفت و سپس از طرف خالق خوبیها گلچین شد.
همچنین احادیث فراوان دیگرى از پیامبر (ص) نقل شده است که ایشان به خلوص نیت مجاهد و فى سبیل الله بودن انگیزه اشاره داشتهاند. بعنوان مثال در صحیح بخارى و صحیح مسلم نقل شده است که از پیامبر (ص) سئوال شد آیا شخصى که در جهاد شرکت مىکند ولى براى خودنمایى و کسب شهرت و دلیرى و نشان دادن شجاعت کشته مىشود شهید است؟ پیامبر جواب منفى داد و فرمود انگیزه جهاد موقعى فى سبیل الله است که فرد به این انگیزه بجنگد که کلمه و دین خدا بر همه آیینها غلبه پیدا کند. و از افراد هیچ کارى پذیرفته درگاه خدا نیست مگر با نیت خالص و براى خشنودى خدا انجام
شده باشد. همچنین پیامبر (ص) در جنگ تبوک درباره اهمیت شهادت در راه خدا و منزلت شهیدان راه خدا فرمودند: «آنها بر منابرى از نور مىنشینند و مردم درباره آنها مىگویند: اینان افرادى هستند که خون خود را در راه خداى جهانیان نثار کردهاند و همچنان بر منبرهاى نور هستند تا خداوند عزوجل میان بندگان خود حکم فرماید» (6).
1) بحارالانوار، علامه مجلسى، ج 20، ص 100.
2) همان منبع، همان صفحه.
3) وسایل الشیعه، ج 11، ص 8.
4) همان منبع، ص 10.
5) میزان الحکمه، ج 5، ص 199.
6) واقدى – مغازى – ج 3، ص 776.
