اعتراف عراق به کاربرد سلاح‏های شیمیایی در جنگ با ایران

مقام‏های عراق، که از پشتیبانی ابرقدرت‏های شرق و غرب، اغلب کشورهای

اروپایی و عرب، به ویژه کشورهای ثروتمند حاشیه‏ی خلیج فارس برخوردار بودند، از تهدید برای به کارگیری سلاح‏های شیمیایی یا حتی اقرار به کاربرد آن هیچ واهمه‏ای نداشتند. سند فوق سری نیروی هوایی عراق درباره استفاده‏ی مکرر و گسترده‏ی رژیم عراق از سلاح‏های مرگبار شیمیایی در جنگ با ایران، که از سال 1377 تاکنون به جنجالی میان بغداد و سازمان ملل تبدیل شده، از به کارگیری شش هزار بمب شیمیایی علیه نیروهای ایرانی پرده برداشت. رادیو آزاد عراق، که از اروپا برنامه پخش می‏کند، اعلام کرد تنها در یکی از اسناد ضمیمه شده‏ی عراق معروف به سند نیروی هوایی، راز شش هزار بمب شیمیایی مفقود شده فاش شد. «هانس بلیکس«، رئیس بازرسان خلع سلاح عراق، خواستار توضیح درباره سرنوشت شش هزار بمب شیمیایی مندرج در یک سند شد و رژیم عراق با ارائه مدارک ضمیمه نشان داد این بمب‏ها در جریان جنگ با ایران استفاده

شده‏اند. وزن هر یک از این بمب‏های جنجال‏آفرین، 250 و 500 کیلوگرم است. در سال 1377، یک بازرس عضو «آنسکام» سند مزبور را در جریان بازدید از مراکز فرماندهی نیروی هوایی عراق کشف کرده بود، اما دولت عراق بلافاصله آن را از وی پس گرفت که جنجال بر سر مندرجات آن از جمله سرنوشت شش هزار بمب شیمیایی همچنان، ادامه دارد. (1).

»طارق عزیز«، معاون نخست‏وزیر عراق، در مصاحبه با تلویزیون سراسری سوئد با اعتراف به استفاده‏ی بغداد از سلاح شیمیایی در جریان هشت سال جنگ با ایران، ادعا کرد که عراق به استفاده از این نوع تسلیحات مجبور شد و در ادامه افزود: استفاده‏ی عراق از سلاح‏های شیمیایی برای دفاع از خود بود! طارق عزیز در سال 1377 نیز با رد به کارگیری تسلیحاتی شیمیایی در جنگ کویت گفت: «ما برخلاف جنگ قبلی (جنگ با ایران) در جنگ با کویت از این سلاح استفاده نکردیم.» (2).

سپهبد ستاد «ماهر عبدالرشید«، از مشهورترین افسران ارتش عراق در جنگ با ایران، پاسخ به پرسش خبرنگار روزنامه‏ی واشنگتن پست درباره استفاده از سلاح‏های شیمیایی علیه نیروهای ایرانی اظهار کرد:

»هنگامی که شما با حشرات روبه‏رو می‏شوید، آنها را با حشره‏کش از بین می‏برید.» (3).

در واقع، وی نیروهای ایرانی را حشراتی می‏دانست که باید با سلاح شیمیایی از بین بروند. این افسر به دلیل خویشاوندی با صدام دستش برای انجام هر جنایتی باز بود. ژنرال «هشام صباح الفخری«، فرمانده وقت سپاه سوم عراق، نیز در سال 1363 در مصاحبه با خبرنگاران اظهار کرد که کشورش حق استفاده از سلاح شیمیایی را برای خود محفوظ نگه می‏دارد. (4).

به همین دلیل، عراق به یادداشت دبیر کل سازمان ملل متحد مورخ 29 ژوئن 1984 (8 تیر 1363(، که از رؤسای جمهوری اسلامی ایران و عراق، خواسته بود تا تعهد خود را به عدم کاربرد سلاح‏های شیمیایی در جنگ اعلام کنند، هیچ پاسخی نداد و دبیر کل طی سخنانی در شورای امنیت اعلام کرد که نتوانسته است از عراق در مورد عدم استفاده از سلاح‏های شیمیایی در جنگ با ایران تعهد بگیرد. جالب آنکه سفیر عراق در امریکا ضمن رد استفاده از سلاح‏های شیمیایی، امکان استفاده از این نوع سلاح‏ها را نیز مردود ندانست. (5) پس از چند روز، سفیر عراق در سازمان ملل، با انگیزه‏ی خیرخواهانه‏ای اعلام کرد که انتقادهای بین‏المللی از عراق مبنی بر استعمال سلاح شیمیایی در جنگ، طولانی شدن جنگ را باعث می‏شود؛ زیرا، فشار بر ایران را برای پذیرش صلح کاهش می‏دهد. در همین زمینه، خبری، که از رادیو صوت الجماهیر بغداد پخش شد، با اشاره به ایرانی‏هایی که در آنجا بودند (اسیران(، اعلام کرد که عراق نوع معینی حشره‏کش ساخته است که می‏تواند هر نوع موجود زنده یا حشره‏ای را از بین ببرد. (6).

همچنین در سپتامبر 1983) شهریور 1362) عراق به ایران هشدار داد که ممکن است به طور گسترده‏ای، از گاز سمی استفاده کند. سرفرماندهی ارتش عراق در اطلاعیه‏ای اعلام کرد: «ما به سلاح‏های مدرنی مسلح شده‏ایم که

ممکن است برای نخستین بار، از آن در جنگ استفاده کنیم که در عملیات‏های پیشین به دلایل انسان‏دوستانه از آن استفاده نکردیم. اگر شما دستورهای رژیم[امام]خمینی را اجرا کنید… مرگ حتی در انتظارتان خواهد بود؛ زیرا این بار از سلاحی استفاده خواهیم کرد که می‏تواند هر جنبنده‏ای را نابود کند.» (7) باید یادآور شد که اخطار مزبور مصادف با عملیات والفجر 2 در جولای 1983 (1362 / 4 / 29) و عملیات پنجوین در اکتبر همان سال (مهر 1362) بود که عراق به طور وسیعی، علیه نظامیان ایرانی از سلاح مرگبار شیمیایی استفاده کرد. (7).

پس از این مرحله، مقامات عراقی به تدریج و بارها به استفاده از سلاح‏های شیمیایی اعتراف کردند. مجله «الحربه«، ارگان «جبهه‏ی دموکراتیک برای آزادی فلسطین» چاپ لبنان، فاش کرد که صدام در ملاقاتی با وزیران خارجه عرب – که برای برگزاری جلسه‏ای در بغداد به سر می‏بردند – گفته است که در جنگ، از سلاح‏های شیمیایی، استفاده جزئی کرده است. (8).

همچنین، وزیر امور خارجه‏ی وقت عراق در کنفرانسی مطبوعاتی در بن، در پاسخ به پرسشی، آشکارا ابراز کرد که دولت وی از سلاح‏های شیمیایی استفاده کرده و خواهد کرد. جالب توجه اینکه طارق عزیز در سال 1367 ضمن اعتراف به استفاده از سلاح‏های شیمیایی در جنگ با ایران، با اشاره به اتهام‏های وارد شده به عراق، درباره کاربرد جنگ‏افزارهای شیمیایی، کشورهای اروپایی را که از بغداد انتقاد کرده بودند، سرزنش و اظهار کرد که کشورهای اروپایی، خود، سلاح‏های شیمیایی را در اختیار کشورهای جهان سوم قرار می‏دهند، اما هنگام استفاده از این سلاح‏ها، بر سر قربانیان آن اشک تمساح می‏ریزند. (7).

این موضوع، با به اسارت درآمدن خلبانان هواپیماهای ساقط شده‏ی عراقی نیز تأیید شد. سرگرد خلبان، ریاض یعقوب و ستوان یکم، ثامر حمید، اعتراف کردند که با هواپیماهای سوخوی 22 بمب شیمیایی (ساخت عراق) را حمل و در منطقه حاج عمران فروریخته‏اند (12 / 9 / 1363(. (9).

»نزار حمدون» معاون موقت وزیر امور خارجه عراق، در مصاحبه‏ای مطبوعاتی در بغداد گفت: نیروهای عراقی طی جنگ علیه نیروهای ایرانی، که مانند امواج خروشان عراق را هدف حمله قرار داده بودند، افزون بر سلاح‏های کلاسیک، از سلاح‏های شیمیایی نیز استفاده کرده‏اند. وی مدعی شد که عراق در داخل خاک ایران، از سلاح‏های شیمیایی استفاده نکرده است. (10).

اظهارات سرلشکر ستاد «وفیق السامرایی«، مدیر بخش اطلاعات نظامی ایران در استخبارات مرکزی ارتش عراق، سخنان نزار حمدون را نقض کرد. السامرایی به صراحت گفت: براساس اعلام آمار سری، 45 هزار نفر از نیروهای ایرانی با سلاح‏های شیمیایی عراق مصدوم شده بودند، این مسئله روند پیشروی ایرانی‏ها در محور غربی و شمالی، به ویژه به طرف «ام‏القصر» برای قطع جاده‏ی ارتباطی با کویت و اشغال پایگاه دریایی ام‏القصر را تحت تأثیر خود قرار داده بود. (11).

براساس اطلاعات موجود، تعداد بسیاری از مصدومان در داخل خاک ایران (خرمشهر، جفیر، طلائیه، شلمچه…) با بمباران‏های هوایی و شلیک گلوله‏های شیمیایی مجروح شده بودند. اسیران عراقی در ایران بارها، از جمله در مصاحبه با هیئت اعزامی سازمان ملل به تهران اعتراف کردند که عراق علیه نیروهای ایرانی از سلاح‏های شیمیایی استفاده کرده است. یکی از این اسیران می‏گوید: «از حمله‏ی نیروهای شما به جزیره مجنون کلافه شده بودیم، نیروهای سپاه ما را دیوانه کرده بودند، این مسئله را فرماندهان عالی‏رتبه می‏دانستند، بالاخره، با استفاده از بمب‏های شیمیایی توانستیم نیروهای شما را به عقب‏نشینی وادار کنیم.» (12).

سرهنگ دوم ولید الوان حمادی، رئیس ستاد تیپ 59 عراق، که در منطقه عملیاتی کربلای 5 اسیر شد، اعتراف کرد که رژیم عراق بارها علیه نیروهای ایران از بمب‏ها و گلوله‏های شیمیایی بهره برده است. همچنین، یک رادیوی مخالف رژیم عراق اعلام کرد: «سازمان بهداشت جهانی در گزارش تازه‏ای به

استفاده‏ی عراق از سلاح شیمیایی در جریان جنگ تحمیلی علیه نیروهای ایرانی اعتراف کرده است.» رادیو صدای عراق، که از عربستان برنامه پخش می‏کند، نیز گفت: «سازمان بهداشت جهانی در گزارش خود، عراق را به کاربرد گاز مرگ‏آور خردل و گاز شیمیایی «انتراکس» متهم کرده است.» (13).

در دوران جنگ ایران و عراق، رژیم بغداد به طور مکرر از این سلاح استفاده کرد. فرماندهان عالی‏رتبه‏ی عراقی و دیگر مسئولان این کشور از اعتراف به این عمل ضدبشری خود واهمه‏ای نداشتند. «صباح الفکری«، فرمانده‏ی نیروهای عراقی در شرق دجله، در مصاحبه‏ای با نشریه‏ی «تایم» اظهار کرد: «در نظر نداریم با گل و عطر از مهاجم پذیرایی کنیم. ما از تمامی وسایل موجود برای دفاع استفاده می‏کنیم.» (14).

همچنین، ستوان «کاظم دوغیر» افسر کارشناس سلاح‏های شیمیایی عراق، که در منطقه‏ی عملیات کربلای 5 به اسارت درآمد، گفت: عراق افزون بر هواپیما، از توپ‏های 155 و 175 میلی‏متری برای شلیک گلوله‏های شیمیایی استفاده می‏کند. (15).

کاربرد سلاح‏های شیمیایی، که مقامات عالی‏رتبه‏ی نظامی و سیاسی رژیم عراق خود، بدان معترف‏اند و صحت گزارش‏های اجرای این اعمال وحشیانه که برای دولت‏های جهان محرز است، نقض تمام موازین بین‏الملل بشردوستانه می‏باشد. مؤسسه تحقیقاتی مصر نیز اخیرا در گزارشی با بیان اینکه عراق با اطلاع و حمایت امریکا جنگ شیمیایی علیه ایران را به راه انداخت، اضافه کرده است: تحقیقات صحنه‏های نبرد دو کشور نشان می‏دهد که به کارگیری تسلیحات کشتار جمعی عراق علیه ایران هیچ نیازی نبوده است. (16).

1) روزنامه جمهوری اسلامی، 5 / 10 / 1381، ص 16.

2) روزنامه جمهوری اسلامی، 18 / 9 / 1381، ص 16.

3) مشاهدات نگارنده از برنامه تلویزیونی روایت فتح، شبکه 1 سیما، 23 / 1 / 1380.

4) Newyork Times , 5 march 1984 , p4..

5) روزنامه جمهوری اسلامی، 23 / 2 / 1364.

6) Anthony H cordesman iraq and the war of sanction (convention Treaties and weapons of mass Destruction(, United states 1999 p. 527..

7) همان.

8) روزنامه جمهوری اسلامی، 21 / 1 / 1361.

9) دبیرخانه‏ی کنفرانس بین‏المللی تجاوز و دفاع، بازشناسی جنبه‏های تجاوز و دفاع، مقاله «نگاهی به استفاده رژیم عراق از سلاح‏های شیمیایی در جنگ تحمیلی» (مرکز اسناد تبلیغات جنگ(، تهران 1368، ص 359.

10) مأخذ 1، ص 55.

11) وفیق السامرایی، ویرانی دروازه‏ی شرقی، ترجمه عدنان قارونی، تهران:انتشارات مرکز فرهنگی سپاه، 1377، ص 103.

12) مرتضی سرهنگی، اسرار جنگ تحمیلی به روایت اسرای عراقی، جلد دوم،حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی، چاپ دوم، 1369، ص 164.

13) روزنامه‏ی جوان، 2 / 2 / 1380، ص 2.

14) روزنامه جمهوری اسلامی، 25 / 1 / 1367.

15) مأخذ 9، ص 120.

16) روزنامه جمهوری اسلامی، 18 / 9 / 1381، ص 2.