اوضاع بینالمللی، محیط منطقه – بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و در پی سقوط شاه – و درکی که عراقیها از وضعیت سیاسی – نظامی و اجتماعی ایران داشتند، همراه با اعتقاد عراقیها به توانمندی نظامی خود در برابر ایران (1) سبب شد، استراتژی عراق با هدف کسب
پیروزی سریع بر پایه «جنگ محدود و برق آسا» (2) طرحریزی شود. عراقیها تمایل چندانی برای جنگ گسترده نداشتند ضمن این که پیشبینی میکردند که بلافاصله پس از آغاز تهاجم، تحولات سیاسی عمیقی در تهران رخ خواهد داد. این برداشت، اساسا متکی بر اطلاعات به دست آمده از امریکاییها و عناصر فراری ایران به ویژه نظامیها بود. (3) اوضاع داخلی ایران و چنان که پیش از این اشاره شد، موضعگیری و رفتار امریکاییها در برابر ایران، از جمله «عملیات طبس» و «طرحریزی کودتای نوژه«، برای عراق این معنا و مفهوم را در بر داشت که امریکاییها در پی «براندازی نظامی جمهوری اسلامی» هستند و لازمه تحقق این امر، وارد کردن یک شوک نظامی است که با حمله عراق انجام میگرفت عراقیها میپنداشتند که با «حمله غافلگیرانه» به ایران، میتوانند مناطق نفت خیز و شهرهای مهم خوزستان را تصرف کرده و مقدمات تشدید بیثباتی در داخل ایران و براندازی نظام را فراهم کنند و یا دست کم، با شکست نیروهای نظامی و تشدید بیثباتی در ایران، فرصت خواهند یافت تا خواستهای ارضی خود را تأمین کنند.
تلاشهایی نسبتا گسترده منافقین برای سازماندهی تظاهرات وسیع در نخستین روز بازگشایی مدارس در سال 1359 و همچنین اقدامات عراق در تجهیز عناصر ضد انقلاب در خوزستان و تشدید درگیریهای مسلحانه در غرب و به ویژه استان خوزستان، این امیدواری و انتظار را در عراقیها به وجود آورده بود که «تهاجم غافلگیرانه و سراسری» و در عین حال محدود آنها، باعث تشدید بیثباتی در داخل ایران و در نهایت، براندازی نظام جمهوری اسلامی (4) خواهد شد.
1) در کتاب «درسهایی از جنگ مدرن، جلد دوم، جنگ ایران و عراق«، در مقایسه تواناییهای عمده دو کشور، در مورد برتری عراق چنین تأکید شده است: «ثبات سیاسی – نظامی، روابط دوستانه با کشورهای همسایه، دسترسی مداوم به منابع متعدد جنگ افزارهای مدرن، برخورداری از ذخایر عظیم مالی و اعتبار بسیار، حمایت مالی کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس و پشتیبانی نظامی محدود مصر و اردن.«(آنتونی کردزمن و آبراهام واگنر، درسهایی از جنگ مدرن، جلد دوم،جنگ ایران و عراق ترجمه حسین یکتا، کارشناس مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ، ص 58 چاپ نشده«.
2) مقیاس جنگ و تعیین گستردگی یا محدودیت آن را میتوان بر اساس هدف، وسعت منطقه نبرد، شمار نیروهای عمل کننده و زمان مشخص کرد با توجه به اهداف عراق و صحنه نبرد در خوزستان و تلاش عراق برای جنگ 3 تا 7 روزه، میتوان چنین نتیجه گرفت که استراتژی عراق جنگ محدود بوده است.
3) رادیو لندن در این زمینه میگوید: «کسانی مثل اویسی و شاهپور بختیار که از حمایت عراق برخوردار بودهاند، صدام را گمراه کردهاند.«(خبرگزاری پارس، «گزارشهای ویژه«، 11 / 10 / 1359، رادیو لندن، 10 / 10 / 1359(.
4) روزنامه لوموند چاپ فرانسه مینویسد: «قرار بود که همراه با این حمله، در داخل ارتش و نیروهای مردمی نیز شورشها و مخالفتهایی پدید آید و به دنبال آن، رژیم جمهوری اسلامی ساقط شود.«(وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، اداره کل مطبوعات خارجی، نشریه «بررسی مطبوعات جهان«، 9 / 11 / 1359(.برابر گزارش ستاد خنثی سازی کودتا، پس از کودتای نوژه در ارتش، تا پایان سال 1359 در مجموع شش کودتا کشف و عناصر آن دستگیر و برای محاکمه به مراجع قضایی تحویل شدند. بنابراین «براندازی نظام» را میتوان یک هدف نهایی برای دولت عراق تصور کرد.
