استدلال سیاسی

بخشی از این استدلال را، می‏توان واکنشی مصلحت جویانه مبتنی بر عنصر بین‏المللی ایران دانست. این استدلال چیزی شبیه این است: در موقعیتی که جهان خارج، به طور دقیق حرکات ایران را زیر نظر دارد و حرکات اشتباه آن را مورد انتقاد

قرار می‏دهد، تعقیب استراتژی سلاح‏های هسته‏ای که باید حالت مخفی و سری داشته باشد، بسیار خطرناک است. بی گمان، کشورهایی هستند که چنین کاری کرده و توانسته‏اند قصر در بروند! اما این کشورها در شرایطی دست به این عمل زده‏اند که رضایت مؤثر یک ابر قدرت یا رقابت ابر قدرتها مطرح بوده است. بافت پر هرج و مرج سیاست جهانی معاصر، ممکن است راه را برای انتقال فن آوری و دانش هسته‏ای به برخی کشورها همراه کرده باشد. ولی این امر، نتوانسته حمایت سیاسی ضمنی، اما محکم یا بستر مناسب و ضروری را برای انجام آن ایجاد کند. (1).

در واقع، این نوع نگرانی‏های سیاسی بود که باعث شد سخنان ناپخته‏ی کمال خرازی، وزیر خارجه‏ی ایران مبنی بر پیامدهای مثبت آزمایش‏های هسته‏ای پاکستان برای کشورهای اسلامی، مورد انتقاد قرار گیرد. (2).

به گفته داوود هرمیداس باوند، دیپلمات سابق و استاد فعلی روابط بین الملل در دانشگاه امام صادق (ع(:

» ایران متهم به این شده است که قصد استقرار سلاح‏های هسته‏ای و احتمالا استفاده از آنها علیه کشورهای منطقه را دارد. در چنین شرایطی، ابراز این نظر از زبان برخی مقامات ایرانی مبنی بر این که موفقیت پاکستان می‏تواند تضمینی علیه اسراییل به شمار آید، بی آنکه خود پاکستان چنین ادعایی داشته باشد، ناخواسته تبلیغات را علیه ایران تشدید می‏کند. این در حالی است که ما کنترل سازمان بین‏المللی انرژی اتمی و نیز نظارت روسیه، شریک هسته‏ایمان را بر استفاده صلح آمیز از انرژی هسته‏ای پذیرفته‏ایم و در واقع فاقد سلاح‏های هسته‏ای هستیم. در این شرایط، چرا باید دیگران این سلاح‏ها را مستقر سازند و تبلیغات علیه ما صورت گیرد. البته، برخی افراد از دیدگاه عقیدتی به مسأله می‏نگرند و خاطر نشان می‏سازند که تقویت موضع هر یک از کشورهای اسلامی در روابط بین الملل… چیزی است که باید از آن استقبال کرد. اما باید در نظر داشت که این دیدگاه عقیدتی امنیت ما را تضمین نمی‏کند. ما نباید فراموش کنیم که کلیه‏ی هزینه‏های فیزیکی و مادی که در جریان جنگ متحمل شدیم، ناشی از کشوری بود که ادعای مسلمانی داشت و بسیاری از کشورهایی که در این جنگ از طریق ارائه‏ی انواع و اقسام کمک‏ها به عراق نقش درست ایفا می‏کردند نیز، چنین ادعایی داشتند. » (3).

ورای دعوت به مصلحت گرایی در جامعه بین المللی که گمان می‏رود با برنامه سلاح‏های هسته‏ای ایران مخالف باشد، پرسش‏هایی نیز درباره فواید استراتژیک سلاح‏های هسته‏ای، در افزایش امنیت ایران مطرح شده است؛ آن گونه در این مقاله ضد سلاح‏های هسته‏ای که در یکی از روزنامه‏های محافظه کار چاپ شده، آمده است:

» سؤال این است که به منظور اعلان جنگ به کدام کشور یا کشورها، ایران نیاز به سلاح‏های هسته‏ای دارد؟ آیا استقرار سلاح‏های هسته‏ای – در صورت امکان و از نوع ضعیف، مانند سلاحی که پاکستان در اختیار دارد – در برابر کشورهای بزرگی مانند آمریکا برای ما امنیت به وجود می‏آورد یا عدم امنیت؟ مطمئنا پاسخ عدم امنیت است. چون این سلاح‏ها حتی نمی‏توانند نقشی بازدارند و امنیتی علیه آمریکا ایفا کنند. از سوی دیگر، ایران با کشورهای کوچک منطقه از در دوستی درآمده است و دست کم در حال حاضر، مشکل اساسی با آنها ندارد. حتی اگر این طور نیز نبود، ایران برای بازدارندگی و ایجاد موازنه در برابر کشورهایی همچون امارات و عراق، به چنین سلاح‏هایی نیاز نداشت. استقرار این سلاح‏ها، نه تنها هیچ یک از مشکلات ایران را حل نخواهد کرد، بلکه بر مشکلات ما خواهد افزود. » (4).

1) این استدلال در 1995 توسط سهراب شهابی و فریده فرهی در مجله‏ی سیاست خارجی (پاییز 1374) به چاپ رسید. ” Security Considerations and Iranian Foreign policy”, The Iranian Journal of International Attairs, Summer 1995. این استدلال بار دیگر از آزمایش‏های اتمی پاکستان توسط دیگران نیز مطرح شد. توجه داشته باشید که در این نوع استدلال‏ها، احتمال اجرای علنی برنامه سلاح‏های هسته‏ای، احتمالا پس از خروج ایران از NPT به خاطر خطرناک دانسته شدن آن حتی مد نظر نیز قرار نگرفته است. در همین زمان، برخی از هواداران این نظر، به حتم، همه‏ی آنان ممکن است احتمال تعقیب راهکار هسته‏ای را در صورت بهبود روابط بین ایران و آمریکا مد نظر قرار دهند. من به خاطر اشاره به این پیامد از جلیل روشندل ممنونم.

2) آن گونه که در پیام امروز نقل شد، خرازی گفته است: » ما تحولات جاری را دنبال می‏کنیم و به عنوان یک کشور دوست نگرانی‏های امنیتی پاکستان را درک می‏کنیم… مسلمان با هسته‏ای شدن پاکستان، اعتماد به نفس بیشتری احساس می‏کنند. چون این تحول می‏تواند نقش بازدارنده در برابر قدرت هسته‏ای اسراییل بازی کند. (ص 92) با این حال سخن گوی وزارت خارجه یک هفته پس از سخنان خرازی، ایده‏ی بمب اسلامی را رد کرد و موضع ایران را مبنی بر خاورمیانه و جنوب آسیای عاری از سلاح‏های هسته‏ای تکرار کرد. چند روز بعد، خرازی در یک کنفرانس خلع سلاح در ژنو، گفت: » این شیطانی است که بسیار بهتر است در بطری محبوس بماند. » .

3) ایران و شمشیرهای هسته‏ای در پیرامونش، پیام امروز. همان، ص 95.

4) آزمایش‏های هسته‏ای هند و پاکستان و چالش‏های سیاست خارجی، ایران فردا، شماره 101)17 خرداد 1377(. نویسنده‏ی این مقاله معرفی نشده است، اما این مقاله به عنوان بخشی از تبادل نظر هواداران سلاح‏های هسته‏ای برای ایران چاپ شده است.