عدم پیروزی نیروهای کلاسیک به فرماندهی بنیصدر، نیروهای نظامی را دچار یأس و سرخوردگی کرد تا آنجا که ستاد اروند در جنوب در برآورد خود به این نتیجه رسید:
»نیروهای جمهوری اسلامی ایران الزاما میباید دفاع را بپذیرند.«(1).
در همین زمینه، در جلد سوم کتاب «ارتش جمهوری اسلامی ایران در هشت سال دفاع مقدس» در مورد نتایج عملیات توکل آمده است:
»پس از انجام ناموفق عملیات آفندی توکل، از روز 21 دی ماه وضعیت کلی منطقه عملیاتی آبادان – ماهشهر به حالت قبل از اجرای حمله بازگشت و الزاما نیروهای فرماندهی اروند وضعیت پدافندی را پذیرفتند و نیروهای طرفین مجددا به حالت نبرد توپخانه بازگشتند و مبادله آتش به جریان خود ادامه داد و طرفین به تقویت و تحکیم مواضع دفاعی پرداختند و مرحله دیگری از عملیات در جبهه ماهشهر – آبادان آغاز شد که پدافند در مواضع و اجرای تکهای محدود و محلی بود. این مرحله از عملیات حدود هشت ماه ادامه داشت.«(2).
بدین ترتیب، از دی ماه 1359 تا تابستان 1360 هیچ برنامه آفندی به مفهوم عملیات گسترده برای آزادسازی مناطق اشغالی، در برنامه نیروهای کلاسیک وجود نداشت و تنها بر اساس برآورد یاد شده، عملیاتهای محدود به صورت ایذایی و محلی توصیه میشد.
1) مأخذ 12، ص 209.
2) پیشین، ص 207.
